Wat is interactive storytelling?

Een interactive story is een digitaal verhaal dat interacteert met de gebruiker. De gebruiker kan het verhaal (verloop en einde) beïnvloeden. Door de inbreng van game-elementen in het verhaal wordt een meeslepende ervaring voor de gebruikers gecreëerd, die daardoor gemotiveerd leerervaringen opdoen.

Achtergrond en geschiedenis

Interactive storytelling heeft zijn oorsprong in de late jaren ’80, toen game-designers zoals Brenda Laurel en Chris Crawford het idee introduceerden om technieken van videospellen te gebruiken om interactieve verhalen te creëren. In deze verhalen kunnen lezers of gebruikers actief deelnemen aan de ontwikkeling van het verhaal, wat afwijkt van traditionele verhalen waar de lezer passief is. Dit concept ontstond als reactie op de toenemende mogelijkheden van digitale netwerktechnologieën, die nieuwe vormen van verhalenvertelling mogelijk maakten . 
De interactie tussen het verhaal en de gebruiker staat centraal en dit mag ten koste gaan van vormgeving, vermaak en uitdagende spelelementen die ook toen al bij video games de boventoon voerden.

Het werk van Laurel en Crawford inspireerde een kleine maar gemotiveerde groep designers, kunstenaars en academici om te gaan experimenten met interactive storytelling. Vooral in de kunst- en erfgoedwereld heeft interactive storytelling vaste voet aan de grond gekregen.  
Janet Murray’s invloedrijke boek ‘Hamlet on the Holodeck’, gepubliceerd in 1997, verkende ook de impact van digitale technologieën op verhalen vertellen. Hierin introduceerde zij concepten zoals transformation, agency en immersion, die sindsdien centrale elementen zijn geworden in de ontwikkeling van interactive storytelling. ‘Transformation’ verwijst naar de verandering in perspectief die gebruikers ervaren; agency gaat over de gevoel van controle dat gebruikers hebben over het verhaal; en immersion betreft de mate waarin gebruikers zich ondergedompeld voelen in het verhaal. 

Wat levert het werken met interactive storytelling op?

Leerlingen vinden het soms lastig en demotiverend om lange teksten te lezen. Ook vinden ze het moeilijk om zich in te leven in contexten die verder van hen af staan, bijvoorbeeld in het geschiedenisonderwijs. Een interactive story kan leerlingen motiveren, helpen om tot leren te komen en het inlevingsvermogen stimuleren.
De interactive storytellings die door de studenten zijn ontwikkeld worden waar mogelijk ook op de leerlingen getest. Daarbij blijkt vaak dat de leerlingen erg betrokken zijn en aangeven er veel van te hebben geleerd. Ook stage-docenten en scholen die met de stories in aanraking komen, zijn vaak erg enthousiast. Vanuit dit project is inmiddels een community ontstaan met ex-studenten en docenten die geïnteresseerd zijn in dit onderwerp.  En minimaal één betrokken school heeft interactive storytelling tot een speerpunt gemaakt voor de komende periode.

Ervaringen van docenten en leerlingen

Docenten

Hoe ervaren docenten en leerlingen het om met interactive storytelling te werken? Wat levert het op in de klas — en waar lopen ze tegenaan? In deze interviews en reflecties vertellen docenten uit verschillende vakgebieden over hun eerste stappen met interactieve verhalen: wat hen motiveerde, welke uitdagingen ze tegenkwamen en wat het teweegbracht bij hun leerlingen. Ook delen leerlingen hoe zij het ervaren om zelf invloed te hebben op het verloop van een verhaal — en waarom dat leren ineens persoonlijk en betekenisvol maakt.

Billy’s ervaring met interactive storytelling

Lees hier het inspirerende verhaal van Billy Rouwenhorst, docent Mens & Maatschappijleer, die met interactive storytelling haar leerlingen midden in het verhaal zet. Wat begon als een creatief experiment, groeide uit tot een leerervaring vol betrokkenheid, nieuwsgierigheid en verrassende wendingen.

Ik heb een grote affiniteit met verhalen en ben graag creatief bezig. Ik merkte dat leerlingen (zeker in de doelgroep waar ik les geef) dat vaak ook leuk vinden, dus het leek me een uitgelezen kans om dit te kunnen combineren. 

Ik vond het vooral het verhaal maken en verzinnen het leukste. De grootste uitdaging voor mij was het niet té groot willen maken, ik had honderden ideeën, maar het was niet realistisch om ze allemaal uit te werken. 
Maar het grootste plezier haalde ik uit de leerlingen die het echt heel vet vonden en vroegen wanneer we dit weer konden doen. 

Ze waren erg enthousiast! Ze wilde het verhaal nog een keer doornemen, om andere verhaallijnen door te nemen of een ander uiteinde te kunnen krijgen. Ze hebben de kennis die ze in de lessen hebben opgedaan kunnen testen, door het personage in het verhaal te helpen het juiste pad te bewandelen. Ze hebben dus vooral geleerd hoe ze de kennis die ze al hebben te kunnen gebruiken. 

Doe het! Het lijkt in het begin misschien heel veel werk (en stiekem is het dat ook wel een beetje) maar het is heel leuk om het eindresultaat te zien en te zien hoe actief leerlingen ermee aan de slag gaan. Maak het ook niet té groot, een paar interessante keuzes in een verhaal is vaak al genoeg, het lijkt heel leuk om er meer te doen. 

Lottes ervaring met interactive storytelling

Lees hier het verhaal van Lotte Nap, docent Burgerschap en SLB, die met interactive storytelling haar studenten op een nieuwe manier bij de les betrekt. Wat begon als een idee om lesstof tot leven te brengen, ontwikkelde zich tot een krachtig voorbeeld van hoe storytelling leren betekenisvoller kan maken.

Ik was in eerste instantie geïnteresseerd in interactive storytelling omdat ik het altijd leuk heb gevonden om creatief bezig te zijn en verhalen op een vernieuwende manier te vertellen. Tijdens mijn HBO-studie heb ik mijn scriptie geschreven over het gebruik van interactive storytelling binnen burgerschapseducatie op het MBO. Dat onderwerp sprak me erg aan, omdat het een combinatie is van creativiteit, educatie en technologie. Ik vind het belangrijk dat studenten op nieuwe en interactieve manieren kunnen leren, zodat ze meer betrokken raken bij de leerstof. Gamification en interactive storytelling sluiten daar goed op aan en passen ook echt bij de tijd van nu, waarin digitale media en beleving een grote rol spelen. Bovendien kon ik hierbij goed gebruikmaken van mijn achtergrond als mediavormgeving, wat hielp bij het visueel en conceptueel vormgeven van het interactieve verhaal.

Ik vond het ontwerpproces ontzettend leuk, vooral omdat ik mijn creativiteit kwijt kon in het bedenken van een verhaal dat niet alleen interessant, maar ook leerzaam was. Het gaf veel voldoening om te zien hoe de verschillende onderdelen, zoals het visuele ontwerp, de keuzes van de gebruiker en de leerdoelen — samenkwamen tot één geheel. Als docent vond ik het vooral leuk om te zien hoe studenten reageerden op het interactieve aspect: ze werden nieuwsgierig, gingen met elkaar in gesprek en waren echt actief bezig met de stof.

Een uitdaging was om de balans te vinden tussen de educatieve inhoud en het spelelement. Je wilt dat het leerzaam blijft, maar ook leuk en motiverend. Daarnaast kostte het veel tijd om alle onderdelen goed op elkaar af te stemmen, van de techniek tot de verhaallijnen. Maar juist dat proces maakte het voor mij interessant en leerzaam.

De studenten reageerden heel positief op de interactive storytelling. Veel van hen vonden politiek in eerste instantie een lastig of saai onderwerp, maar doordat ze via het verhaal zelf keuzes konden maken en de gevolgen daarvan zagen, raakten ze veel meer betrokken. Het interactieve element maakte het onderwerp ineens tastbaar en herkenbaar voor ze.

Wat ik vooral mooi vond, was dat studenten na afloop beter konden uitleggen wat het verschil is tussen linkse, rechtse en middenpartijen, en dat ze begrepen dat stemmen invloed heeft op hun eigen leven. Sommigen gaven zelfs aan dat ze voor het eerst echt begrepen waarom het belangrijk is om te stemmen. Door de interactieve vorm werd de taal eenvoudiger en de inhoud toegankelijker, waardoor ook studenten die normaal wat moeite hebben met politiek beter konden meepraten. Dat was voor mij een heel waardevol resultaat.

Wat ik andere docenten zou willen meegeven, is om vooral te durven experimenteren, met powerpoint kan je echt al heel ver komen. Je hoeft niet meteen een perfect uitgewerkt digitaal product te maken, het belangrijkste is dat je nadenkt over hoe studenten leren door te doen en te ontdekken. Interactive storytelling werkt het best als je het dicht bij hun belevingswereld houdt en het onderwerp vertaalt naar situaties die zij herkennen.

Daarnaast is het belangrijk om de balans te vinden tussen inhoud en beleving. Het mag speels en creatief zijn, maar het leerdoel moet wel duidelijk blijven. En tot slot: betrek je studenten bij het proces. Vraag wat zij leuk of interessant vinden, dat zorgt niet alleen voor betere resultaten, maar ook voor veel meer betrokkenheid in de les.

Leerlingen

De ervaringen van leerlingen met interactive storytelling worden positief beschreven in de onderzoeken die studenten hebben uitgevoerd. Leerlingen waarderen vooral de interactie en de actieve rol die deze werkvorm hen geeft. Ze vinden het leuk en motiverend omdat ze zelf keuzes kunnen maken en betrokken worden bij het verloop van het verhaal. Deze interactieve aanpak maakt het leren boeiender en afwisselender dan traditionele lestypen, wat de motivatie en betrokkenheid vergroot. 
Daarnaast rapporteren docenten dat leerlingen door interactieve verhalen vaardigheden ontwikkelen die belangrijk zijn binnen het vak geschiedenis, zoals het innemen van verschillende perspectieven, het contextualiseren van gebeurtenissen en het verkrijgen van inzicht in emoties en motivaties uit het verleden.  
Hoewel de meeste ervaringen positief zijn, wordt ook erkend dat de effectiviteit en de positieve beleving afhankelijk zijn van de kwaliteit van de werkvorm. Wanneer leerlingen niet positief reageren, ligt dat vaak aan het gebrek aan ervaren agency, oftewel de mate waarin zij invloed kunnen uitoefenen op het verhaal. Dit benadrukt het belang van dit ontwerpcriterium voor het effectief inzetten van Interactive Storytelling in het onderwijs.  

Opbrengsten voor het onderwijs

Uit onderzoeken naar interactive storytelling die in het kader van dit comeniusproject zijn uitgevoerd komen diverse concrete opbrengsten voor het onderwijs naar voren. Allereerst wordt aangegeven dat leerlingen door deze werkvorm enthousiasme en betrokkenheid ervaren, wat bijdraagt aan een hogere motivatie voor het leren. Daarnaast blijkt dat interactieve verhalen effectief kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van vakspecifieke vaardigheden zoals het innemen van verschillende perspectieven, het contextualiseren van informatie en het vergroten van empathie. Deze vaardigheden zijn essentieel in vakken zoals geschiedenis, burgerschap en maatschappijleer, maar ook in het gehele voorgezet onderwijs waar een brede burgerschapsopdracht voor docenten ligt.  

"Ik denk ook dat het te maken heeft met keuzes maken. Omdat je er invloed op hebt, had ik meer het gevoel dat ik er zelf bij was. Ook omdat de karakters in het verhaal met elkaar praten, dan lijkt het veel echter dan wanneer de docent het vertelt."
Leerling uit VWO 1 over zijn ervaring met interactive storytelling

Verder hebben we ontdekt dat leerlingen met interactive storytelling beter in staat zijn complexere thema’s te begrijpen en te bespreken, doordat ze actief betrokken worden bij het ervaren van (verschillende) standpunten en emoties. Dit maakt de werkvorm waardevol voor Burgerschap in het mbo, waarbij het belang van pluriformiteit en democratisch denken wordt benadrukt.  

Terug naar home.