Als logopedist adviseer je (onder andere) cliënten met afasie maar ook hun partners en familieleden. Partners en familieleden spelen een cruciale rol in het ondersteunen van een persoon met afasie. Daarbij is het belangrijk om inzicht te hebben in de ervaringen van een persoon met afasie. Maar het is voor partners niet altijd makkelijk om je voor te stellen hoe het is om niet de juiste woorden te kunnen vinden, of om niet begrepen te worden. Logopedisten adviseren de naasten hierover. Ze gebruiken vaak voorbeelden en verhalen, maar is dat voldoende om echt empathie te creëren bij een partner of iemand in de omgeving? Sanne denkt dat de inzet van VR de empathie van naasten kan vergroten.
Sanne: “VR geeft je de unieke mogelijkheid om in de schoenen van een ander te staan. Mijn idee is dat een partner van iemand met afasie die door middel van een VR-simulatie zélf ervaart hoe het is om moeite te hebben met het begrijpen van een gesprek of om een instructie op te volgen, een dieper begrip kan kweken voor de beperkingen en uitdagingen waar de persoon met afasie dagelijks mee te maken heeft. Dit kan leiden tot meer empathie en uiteindelijk ook een effectievere communicatie.”
Meer empathie door inzet VR
Uit eerder onderzoek rondom de inzet van VR om empathie te creëren rondom dementie en alzheimer blijkt dat er een significante afname is in depressieve symptomen bij mantelzorgers. Onderzoekers zagen een toename in cognitieve en affectieve empathie, en beter begrip van de ervaring van mensen met dementie. De interventie werd als haalbaar en zinvol ervaren.
Inzet VR in praktijkonderwijs
Sanne zet tijdens het onderwijs wat zij verzorgt op de HAN zelf geregeld Virtual Reality in om het perspectief van studenten te verruimen met bijvoorbeeld een beleving via virtual reality. De HAN maakt daarbij onder andere gebruik van de applicaties van Enliven waarbij het oproepen van empathie voor een bepaalde doelgroep voorop staat. Logopedie-studenten maken in het eerste jaar kennis met personen met afasie en als voorbereiding hierop doorlopen zij een van de applicaties van Enliven. Er is nog geen specifieke app die je een ervaring geeft in het leven van iemand met afasie maar de applicatie van Enliven die helpt om empathie te krijgen voor mensen met een verstandelijke beperking helpt wel om je voor te stellen hoe het is als je mensen niet begrijpt of als zij jou niet begrijpen.
Ervaringen van studenten zijn dat het doorlopen van de VR-applicatie emoties oproept (“ik snapte niet wat ik moest doen en voelde me dom”). Ook kreeg de speler meer begrip voor de frustratie en onzekerheid van iemand die niet begrijpt wat wordt gezegd. Het spelen van de app stimuleerde ook de reflectie op de communicatievaardigheden van de speler (en toekomstig logopedist). Een student zei “Ik heb nu wel het idee dat ik straks anders kan omgaan met een persoon met afasie. Het helpt mij om een duidelijker beeld te krijgen.”
VR in de praktijk van de logopedist
Het is natuurlijk mooi dat toekomstige logopedisten hiermee ervaringen opdoen, maar Sanne heeft het idee dat ook logopedisten het in hun eigen praktijk zelf kunnen inzetten in de behandeling. Sanne: “De inzet van VR kan bijdragen aan een beter begrip, een effectievere communicatie en een groter welzijn van zowel de persoon met afasie als zijn of haar omgeving.”
De inzet van VR in de praktijk van de logopedist staat nog in de kinderschoenen en er is verder onderzoek en ontwikkeling nodig. Maar Sanne is er van overtuigd dat VR een waardevolle aanvulling kan zijn op de traditionele methoden van logopedische begeleiding.
Sanne “We zullen hopelijk steeds meer gespecialiseerde VR-simulaties zien die specifiek zijn ontwikkeld voor de verschillende vormen en gradaties van afasie. Hopelijk ook om echt te oefenen in een omgeving die lijkt op de praktijk. Daarvoor is vooral nodig dat de spraakherkenning voor mensen met een taal- of spraakprobleem ook verder wordt ontwikkeld. Daarnaast is het belangrijk dat we meer onderzoek doen naar de langetermijneffecten van VR op empathie en communicatie. Blijven de positieve effecten aanhouden, ook na de VR-ervaring? Gaat iemand zijn gedrag aanpassen in contact met een persoon met afasie? Daar wil ik graag verder onderzoek naar doen.”
