Digitale geletterdheid op de kaart
Tijdens het volgen van de master Ontwerpen van Eigentijds Leren (MOVEL) aan de HAN verdiepte Frank zich in digitale geletterdheid en wat er rond dit thema voor studenten van het Graafschap College gebeurde. Dat leidde tot een scherpe constatering: “Voor docenten gebeurt er veel: er zijn coaches, we doen mee aan de monitor Leren en lesgeven met ict, er is een team digitale transformatie… Alleen de student, die blijft een beetje links liggen.”
Aandacht voor studenten is hard nodig
Frank merkt dat de digitale vaardigheden van studenten vaak worden overschat. “Studenten lijken heel vaardig, omdat ze veel swipen. Maar dan hoor je puntje bij paaltje dat ze toch niet dat filmpje kunnen mailen, of weten wat ze wel of niet op social media kunnen plaatsen.” De verschillen tussen studenten zijn groot, en per opleiding heel verschillend. “De een leeft met z’n laptop, de ander moet niks hebben van dat ding.”
Een signaal dat extra aan het denken zette, kwam uit onderzoek van iXperium onder hbo-studenten. “Daaruit bleek dat studenten uit het mbo duidelijk minder digitaal vaardig zijn dan die uit het vo. Dat was een goede aanwijzing: hier ligt een taak voor het mbo.”
Focus op de digital citizen
Samen met collega’s Laura Snelder en Elroy Bazan vormde hij een projectgroep Digitale geletterdheid en schreef een voorstel om de digitale geletterdheid van studenten op de kaart te zetten. De projectgroep koos er bewust voor om in te zetten op het brede perspectief van digitale geletterdheid als digital citizen. “Het bepaalt hoe je mee kan in de maatschappij. Niet alleen als student of voor je beroep, maar ook om als mens mee te kunnen doen. Als je niet digitaal geletterd bent, kun je geen afspraak maken in het ziekenhuis of een paspoort aanvragen. Dat is digitale inclusie – en daar ligt een duidelijke opdracht.”
Het College van Bestuur gaf groen licht voor de uitwerking van het plan. Eén van de belangrijkste doelen: structureel en organisatiebreed inzicht krijgen in het digitale niveau van studenten. Daarmee startte de zoektocht naar een geschikte tool om dat te kunnen doen.
Op zoek naar een goed meetinstrument
Door zijn betrokkenheid bij de werkgroep digitale geletterdheid van studenten van de Gelderse Professionaliseringsagenda, waar ook associate lector Pierre Gorissen en onderzoeker Frank Willems aan verbonden zijn, en zijn eerdere deelname aan een iXperiumdesignteam, lag er al een lijn tussen Frank en iXperium. Via die lijn maakte hij ook kennis met de zelfscan.
Frank: “Ik sprak [onderzoeker] Nieske, met wie ik in een designteam had gezeten. Ik zei: ‘Ik wil iets waarmee ik kan aantonen hoe digitaal geletterd studenten zijn.’” Via Nieske kwam hij in contact met onderzoeker Frank Willems, die betrokken was bij de ontwikkeling van de zelfscan digitale geletterdheid. De zelfscan bleek goed aan te sluiten bij de ambities om binnen het Graafschap College meer zicht te krijgen op de digitale geletterdheid van studenten. Frank: “Ik stapte in een rijdende trein. De zelfscan was wetenschappelijk onderbouwd en goed doorontwikkeld. Dat gaf me meteen een stevig fundament om binnen de organisatie te gaan lobbyen.”
Leren door ervaring
De eerste afname vond kleinschalig plaats, met zo’n 40 studenten in 2 à 3 klassen. Hierbij ging het niet om de resultaten, maar vooral om ervaring op te doen met het proces. Frank: “Het doel was vooral leren: hoe organiseer je zo’n afname en wat levert het op?”
In het jaar dat volgde, verfijnde de projectgroep de aanpak. Samen met Frank Willems bekeek het team hoe de hobbels in de weg die zij gedurende het proces ondervonden, verholpen konden worden en hoe de zelfscan hierop aangepast kon worden.
Frank gebruikte de eerste afname ook om de urgentie te onderstrepen: “We hebben een noodzaak om nog veel meer te gaan meten. En het inzetten van de zelfscan alleen is niet voldoende; deze moet onderdeel zijn van een bredere aanpak. Daar hebben we met de projectgroep het afgelopen jaar hard aan gewerkt.”
Een gedeeld begrippenkader als basis
De eerste stap van de aanpak: een gedeeld begrip creëren binnen de organisatie van wat digitale geletterdheid precies inhoudt. “Binnen de organisatie hadden we daar heel verschillende ideeën over,” zegt Frank. “Die stap, om eerst voor iedereen duidelijk te maken: ‘wat is nou eigenlijk digitale geletterdheid?’, was dus heel hard nodig.”
De zelfscan bood een duidelijk kader dat hiervoor gebruikt kon worden, aangezien de scan is gebaseerd op het Europese raamwerk DigComp 2.2. Frank: “We hebben daarom een vlaggetje ‘DigComp’ gemaakt en zijn daar mee door de hele organisatie gegaan. In elk gesprek zei iemand: ‘Oh, dat is meer dan ik dacht.’ Die herkenning was nodig. Nu is de discussie over wat digitale geletterdheid is eraf.” Ook de norm werd helder: de indeling in niveaus die DigComp hanteert, is goed te koppelen aan de verschillende niveaus in het mbo.
Een platform voor collega’s
Om collega’s te helpen bij het krijgen van inzicht in de verschillende aspecten van digitale geletterdheid, richtte de projectgroep een digitale Xerte-omgeving in. Deze omgeving geeft op een eenvoudige en overzichtelijke manier uitleg over wat digitale geletterdheid inhoudt en welk niveau van studenten wordt verwacht. Zo krijgen docenten op een laagdrempelige manier inzicht in de verschillende domeinen van digitale geletterdheid, met voorbeelden die aansluiten bij de onderwijspraktijk.
De Xerte-pagina wordt door de docenten van het Graafschap College goed gebruikt: “Als ze het even niet meer weten, komen ze terug en hebben ze een zinvol overzicht. ‘Oh ja, hier ging het over.’ Dat is precies wat je wil.” Maar ook buiten het Graafschap gaat de Xerte rond: binnen diverse mbo’s van de Gelderse Professionaliseringsagenda worden de vruchten geplukt van de inspanningen van Frank.
Bewustwording én ondersteuning
De zelfscan is inmiddels ook bij andere opleidingen geprobeerd en is ingebed in organisatieplannen. Het College van Bestuur is mee in de ambitie om alle eerstejaarsstudenten maken voor het eind van dit kalenderjaar de scan te laten maken. Frank hoopt dat het ook lukt om tweede- en derdejaarsstudenten te gaan scannen. “Het idee is dat we dit Graafschap-breed inzetten,” aldus Frank. “Zodat elke opleiding weet: waar staan mijn studenten?”
Bij de aanpak voor de organisatiebrede afname is gebruikgemaakt van de inzichten die de eerdere kleinschalige afnames hebben opgeleverd. Een van de belangrijkste lessen: houd het praktisch uitvoerbaar – voor iedere docent. Frank: “Docenten vinden het belangrijk om de zelfscan af te nemen, maar voelen zich niet altijd competent. Daarom houden we het eenvoudig: je zit gewoon met je studenten in een lokaal en begeleidt ze bij het invullen van de scan. Je hoeft geen expert te zijn.”
Slimme koppelingen voor meer impact
Aanvullend is het idee om de zelfscan te koppelen aan bredere initiatieven. Zo liggen er plannen om een helpdesk in te richten waar individuele begeleiding geboden wordt voor studenten wiens digitale geletterdheid extra aandacht nodig heeft. Ook haakt de organisatie aan bij de Week van de Mediawijsheid in november om het thema digitale geletterdheid te belichten – bij studenten én docenten.
Het plan is om de inzichten die de afname van de zelfscan oplevert te benutten om over een periode van één tot anderhalf jaar aanpassingen in het onderwijs te realiseren. De projectgroep van Frank heeft hiervoor aansluiting gevonden met een content creation team van het Graafschap College. Dit team werkt samen met onder andere het ROC van Amsterdam en Noorderpoort aan de ontsluiting en metadatering van open leermaterialen via Xerte. Op die manier werken zij aan het ontwikkelen van leermateriaal dat onderling uitgewisseld kan worden.
De kracht van samenwerken
De samenwerking met iXperium is volgens Frank Kockelkoren van grote waarde. Frank: “Door de samenwerking met iXperium maken we gebruik van een enorme onderzoekskracht waarmee heel veel kennis voor ons ontsloten wordt die voor onszelf niet zo makkelijk naar boven gehaald kan worden. Het feit dat ik alles wat ik roep ook kan onderbouwen, maakt dat ik binnen de organisatie dingen veel sneller voor elkaar krijg en dat we ook heel gerust kunnen zijn: we doen niet zomaar wat. Dit gaat gedegen, hier is over nagedacht.” Ook krijgen Frank en zijn collega’s vanuit iXperium hulp bij het analyseren van de resultaten die organisatiebrede afname zal opleveren: hoe kunnen we dit interpreteren en wat zegt dit over onze studenten? Frank: “Met de ondersteuning van iXperium komt er een analyse waar je ook echt wat mee kan, waar een model onder ligt dat jou van informatie voorziet. Dat wordt enorm gewaardeerd.”
Het is waanzinnig mooi dat je daar met zulke korte lijnen toch gebruik van kunt maken. Ik vind dat van onschatbare waarde.”
Meer weten over de zelfscan of de aanpak van het Graafschap College?
Bekijk de informatieve Xerte-pagina die de projectgroep Digitale geletterdheid van het Graafschap College hierover maakte: https://xerte.graafschapcollege.nl/play.php?template_id=992#page1
Lees hier meer over de zelfscan digitale geletterdheid.
