Wouter is docent Dienstverlening & Producten op Het Rijks vmbo in Nijmegen. Naast zijn rol als docent is hij onderwijsontwikkelaar én volgt hij de Master Ontwerpen van Eigentijds Leren (MOVEL) aan de HAN. In het kader van de MOVEL is hij bezig met het opzetten van een leerlijn digitale geletterdheid.
Op weg naar een leerlijn digitale geletterdheid
Hoewel Wouter iXperium al kende voordat hij aan de opleiding begon, was hij nog niet bekend met de zelfscan digitale geletterdheid. Via de MOVEL, waar het opzetten van een leerlijn omtrent digitale geletterdheid een onderdeel van uitmaakt, kwam hij hiermee voor het eerst in aanraking. Wouter: “Toen ik hoorde dat er een zelfscan digitale geletterdheid bestond, dacht ik: ‘Daar wil ik iets mee gaan doen bij het opzetten van mijn leerlijn voor Het Rijks.’ In al onze lessen doen we namelijk wel iets aan digitale geletterdheid, maar dat is niet georganiseerd. Vanaf 2026 is digitale geletterdheid echter een van de basisvaardigheden die in het voortgezet onderwijs verplicht aangeboden moet worden. Als vo moeten we daar dus iets mee.” Toen Wouter startte met de MOVEL, greep hij daarom de kans aan om een leerlijn gericht op digitale geletterdheid te ontwikkelen.
Impact op de kansen in de samenleving
Een groot deel van de leerlingen op Het Rijks bestaat uit leerlingen die om verschillende redenen moeilijker mee kunnen komen in digitale samenleving. Daarnaast zijn ze vaak niet goed bekend met de risico’s van de digitale wereld, vertelt Wouter. Dit geldt met name voor de leerlingen voor wie Nederlands hun tweede taal is. “De NT2-leerlingen zijn de taal wat minder machtig. De waarschuwingen die ze aangeboden krijgen, begrijpen ze vaak niet en ouders die de taal ook niet spreken kunnen ze daar ook niet bij helpen. Daardoor hebben ze niet in de gaten dat ze potentieel veel risico lopen. Later kan dat een grote impact hebben op hun kansen in de samenleving hebben. Ik wilde de zelfscan gebruiken om precies deze leerlingen in beeld te krijgen, zodat we ze vervolgens gerichter kunnen scholen in digitale geletterdheid.”
Een dun laagje
Hoewel ook collega’s het belang van digitale geletterdheid inzagen, merkte Wouter dat zij de vaardigheden van de leerlingen op dit gebied vaak overschatten. Wouter: “Als ik erover sprak met collega’s, hoor ik vaak: ‘Maar die leerlingen kunnen toch hartstikke goed met een computer overweg?’ Dat klopt: de minimale basiskennis om er iets mee te kunnen doen is er, en de knoppen kunnen ze allemaal vinden, maar als je naar de inhoud van de zelfscan gaat kijken, of naar de kerndoelen van SLO – ja, dan ontstaan er best heel veel vraagtekens. Als leerlingen voor een verslag bijvoorbeeld opsommingstekens moeten gebruiken, dan zie ik ze vragend kijken. En: “Zoek op op internet”, dat snappen ze, maar op het moment dat je zegt: “Vul dit in je webbrowser in”, dan haken ze af, want de term ‘webbrowser’ is voor veel leerlingen vaak te moeilijk of zelfs onbekend. Het is dus een heel dun laagje, en daar stapten de collega’s heel snel overheen. Die dachten: ‘Ze kunnen dat wel’.”
De zelfscan heeft geholpen om meer bewustzijn te creëren rondom het belang van digitale geletterdheid, aldus Wouter.
“De resultaten van de zelfscan zijn ontzettend waardevolle gespreksstof in de dialoog met de directie. Ze helpen om op een andere manier het gesprek aan te gaan.”
Wouter van der Werff, docent D&P op Het Rijks vmbo
Samen op zoek naar een geschikt manier
Na groen licht van de directie te hebben ontvangen, kwam Wouter in contact met onderzoeker Frank Willems van iXperium. Samen hebben zij gekeken naar de mogelijkheden om de zelfscan bij derdejaarsleerlingen van Het Rijks af te nemen. Dat was in het begin nog even zoeken: een zelfscanvariant voor het vo was er namelijk nog niet. Frank en Wouter hebben daarom gekeken of de variant voor niveau 1 en 2 van het mbo geschikt zou zijn om op Het Rijks af te nemen. Deze bleek goed aan te sluiten bij wat van de leerlingen in leerjaar 3 op het gebied van digitale geletterdheid wordt verwacht.
Zeven lesgroepen en evenveel docenten
De zelfscan is afgelopen september uitgezet onder de leerlingen van leerjaar 3 van Het Rijks. De leerlingen, die verdeeld waren over zeven lesgroepen, kregen allemaal op hetzelfde moment een link waarmee ze verschillende modules van de scan anoniem konden invullen. Om inzicht te krijgen in hoe de verschillende lesgroepen scoorden, moesten ze enkel hun klas invullen. Zo’n 75 leerlingen hebben minimaal één module van de scan ingevuld.
In beeld waar extra aandacht nodig is
Ondanks dat het vanwege de anonieme afname niet mogelijk is om resultaten te herleiden naar individuele leerlingen, is het mogelijk om een beeld te krijgen van de verschillende lesgroepen doordat leerlingen moesten invullen in welke klas ze zaten. Hierdoor is het mogelijk om aan de hand van de resultaten potentiële risicoklassen te identificeren.
Een goede match
De ervaring heeft geleerd dat de mbo-variant goed aansloot op het niveau van de leerlingen. Ook de NT2-leerlingen konden, met hier en daar een klein beetje hulp van de docent of door gebruik te maken van de voorleesfunctie, de modules van de zelfscan goed maken, zo vertelt Wouter.
Waardevolle opbrengsten
Al met al is de afname goed bevallen. Wouter: “Ik kijk er superpositief op terug. Het heeft me veel inzicht gegeven en de resultaten van de zelfscan zijn ontzettend waardevolle gespreksstof in de dialoog met de directie. Ze helpen om op een andere manier het gesprek aan te gaan en om aan te tonen dat we bij Het Rijks echt wel een doelgroep hebben die hulp nodig heeft op het gebied van digitale geletterdheid. Daarnaast voedt het mij natuurlijk bij het ontwikkelen van de leerlijn. Aan de hand van de resultaten weet ik op welke onderwerpen ik in de leerlijn meer nadruk moet leggen.”
Handvatten om de dialoog aan te gaan
Ook is hij erg enthousiast over de zelfscan als tool: “Wat ik fijn vind, is dat het heel duidelijk inzichtelijk maakt waar leerlingen staan op het gebied van digitale geletterdheid en wat ze op competentieniveau kennen en kunnen. De resultaten geven mij de handvatten om mijn collega’s te helpen, of tegen Het Rijks te zeggen: ‘We moeten hier iets mee. We moeten bepaalde groepen gewoon beter faciliteren.’”
Eind deze maand zal hij de resultaten op detailniveau bespreken met de directie en ook de vakgroep zal ingelicht worden over de domeinen die aandacht vragen.
Een gezamenlijk project
Hoewel Wouter tevreden terugkijkt op de afname van de zelfscan, was het een uitdaging om het overzicht te bewaren. Naast Wouter waren er namelijk nog zes collega’s betrokken bij de afname. Zij stonden er gelukkig wel allemaal positief tegenover. Hulp van de ict-afdeling was niet nodig. Wouter: “Ik heb alleen met onze ict-medewerkers overlegd of hier netwerk technisch problemen lagen, en ik heb gevraagd om een paar laptops als back-up voor leerlingen die iets vergeten waren. Op die manier hebben we het gelukkig wel goed voor elkaar bij ons op school.”
Meerwaarde van de zelfscan voor het vo
Wouter ziet de meerwaarde van de zelfscan in voor vo-scholen: “Als vo moeten we iets met de basisvaardigheden rondom digitale geletterdheid. De zelfscan is een heel fijne tool om inzichtelijk te krijgen wat het niveau van leerlingen op dit gebied is.” Ook over de samenwerking met iXperium is hij enthousiast: “Ik vind dit echt heel gaaf om te doen en word er vrolijk van om op deze manier te werken.”
Zoek de samenwerking op
Wat Wouter tot slot nog mee wil geven aan andere vo-scholen die iets willen met digitale geletterdheid: “Durf gewoon de vraag te stellen. Ga niet zelf het wiel uitvinden, maar zoek de samenwerking op – in dit geval met iXperium. Er moet nog zo veel gebeuren komende tijd voordat de basisvaardigheden verplicht zijn… Ga niet zelf zitten zoeken naar antwoorden, maar zoek de samenwerking op met zij die al een stukje van dat antwoord hebben en je op weg kunnen helpen naar een passend antwoord voor jouw organisatie.”
Meer over de zelfscan
Wil je meer lezen over de zelfscan digitale geletterdheid of de andere activiteiten die iXperium doet op het gebied van digitale geletterdheid? Lees hier meer op onze website.
