In dit artikel vertellen Esther Cornelissen (locatieleider bij Entrea Nijmegen), Anja Borgers (leerkracht bij Entrea Nijmegen) en Pieter van Rooij (senior projectleider bij iXperium) meer over de samenwerking en de thema’s waar zij de komende vier jaar mee aan de slag gaan.
Ambitie en samenwerking
Entrea Nijmegen (hierna: Entrea) heeft al langere tijd de wens om een doorlopende leerlijn digitale geletterdheid te ontwikkelen voor haar leerlingen. Daarnaast wil de organisatie haar leraren toerusten om digitale vaardigheden goed aan te leren én om ict effectief in te zetten voor goed onderwijs aan hun specifieke doelgroep. Vanuit deze ambities werken Entrea en iXperium al enkele jaren samen.
Na de deelname van Entrea aan de monitor Leren en lesgeven met ict in 2021 is gewerkt aan strategie- en visievorming en zijn de eerste stappen gezet op het gebied van professionalisering. Deze inspanningen hebben duidelijk gemaakt dat de noodzaak om aan de slag te gaan met digitale geletterdheid en leren en lesgeven met ict gevoeld werd, maar een helder beeld van wat die urgentie precies inhield en welke stappen er nodig waren, ontbrak nog.
Onder begeleiding van iXperium is Entrea aan de slag gegaan om een basis te leggen om de komende jaren op voort te kunnen bouwen. Daarbij is gekeken naar vragen als: wat doen we al, wat moeten we kunnen en waar zitten nog blinde vlekken? De expertise van iXperium op het gebied van digitale geletterdheid en leren en lesgeven met ict vormt een waardevolle aanvulling op de kennis binnen Entrea.
“We willen wel de goede dingen doen, maar we kennen onze blinde vlekken niet,” vertelt Esther. “Het is fijn om zelf aan de slag te kunnen, met een partij die echt kennis toevoegt gericht op het versterken van ons onderwijs.”
De ambities voor de geïntensiveerde samenwerking hebben geleid tot een nieuwe meerjarenovereenkomst voor de periode 2025-2028.
Een goed begin
Om de vraag te kunnen beantwoorden hoe digitale geletterdheid binnen de organisatie structureel vormgegeven kon worden, was het belangrijk om eerst de beginsituatie in kaart te brengen. Pieter vertelt: “De afgelopen jaren hebben we gewerkt aan gemeenschappelijke taal en visievorming. We hebben samen gekeken: waar willen we naartoe en wat vinden we belangrijk?”
Er is een werkgroep opgericht, het schoolteam volgde een inspiratiesessie in het iXperiumlab en met behulp van het visiespel en het weefgetouw werd in kaart gebracht wat er al binnen Entrea al gebeurt op het gebied van digitale geletterdheid, en waar nog kansen liggen.
Een van de kansen ligt op het gebied van kennis en vaardigheden van teamleden. De onderlinge verschillen zijn namelijk groot, aldus Anja. “Het verschilt heel erg wat iedereen doet op het gebied van ict. Dat heeft ook met de deskundigheid van mensen zelf te maken: hoe handig ben je en vind je het leuk?” vertelt Anja. “De één heeft nog moeite om met een laptop te werken, terwijl de ander daar al heel ver in is. Iedereen doet eigenlijk zijn eigen ding, maar je wil een gemeenschappelijke basis hebben die iedereen beheerst.”
Van waslijn naar meerjarenplan
“Dat vind ik het mooie van hoe we het hebben aangevlogen,” vertelt Esther. “We hebben met het hele team gekeken naar: wat staat er, wat is er en wat willen we? Die analyse hebben we onder begeleiding van iXperium vertaald naar een lange ‘waslijn’ met twee lijnen: digitale geletterdheid en digitale didactiek. Dat is eigenlijk ons meerjarenplan geworden.” Dit plan beschrijft niet alleen ambities, maar ook concrete activiteiten, een heldere projectstructuur en een rolverdeling waarin de werkgroep — met twee leerkrachten per locatie, ondersteund door specialist Leren met ict Hilde Cuppen en locatieleider Esther — een centrale rol speelt.
Het voortraject van de samenwerking in 2024, heeft geleid tot duidelijke speerpunten voor de geïntensiveerde samenwerking voor de periode 2025-2028: het verbeteren van digitale geletterdheid en didactiek in het onderwijs. Esther legt uit: “Wij hebben het plan onderverdeeld in drie onderdelen: digitale geletterdheid, digitale didactiek en randvoorwaarden. Het doel is om leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op het voortgezet onderwijs, en daarbij willen we de leerkrachten ondersteunen met de juiste digitale didactiek.” De randvoorwaarden, zoals infrastructuur, moeten op orde zijn om digitale geletterdheid en didactiek succesvol te implementeren.
Samen tot gerichte keuzes komen
Een belangrijk aspect van de aanpak is inspiratie en het verzamelen van informatie. Esther: “We zitten nu nog in het inspireren van iedereen. We hebben workshops gepland waarbij leerkrachten en leerlingen met verschillende ict-tools aan de slag kunnen. Het doel is tweevoudig: de kinderen laten zien hoe leuk het is om met deze tools te werken en de leraren enthousiast maken, zodat ze zien hoe ze digitale middelen kunnen inzetten in hun lessen.” Deze benadering zorgt ervoor dat zowel leerlingen als leraren betrokken raken bij het proces.
Het doel is om op basis van deze gegevens gerichte keuzes te maken voor het volgende schooljaar. Esther: “Met iXperium als partner hebben we toegang tot veel materialen en expertise. Het gaat niet alleen om de producten, maar vooral om de begeleiding en de implementatie. Waarom werkt iets wel of niet? Die kennis is essentieel. Dat je dat samen kunt doen, dat is gewoon heel fijn.”
De komende jaren worden in ieder geval elk jaar twee studiedagdelen voor dit thema gereserveerd, samen met iXperium, vertelt Esther. “We weten nog niet precies wat we dan gaan doen, maar we hebben daarmee wél de tijd en ruimte georganiseerd om dit samen goed neer te zetten.” Bovendien zal op korte termijn gestart worden met de ontwikkeling van leerarrangementen in iXperiumdesignteams. Daarnaast wordt door de periodieke afname van de monitor Leren en lesgeven met ict in beeld gebracht hoe de leerkrachten zich de afgelopen jaren hebben ontwikkeld op het gebied van onderwijs met én over ict. In het voorjaar van 2025 heeft, in navolging van de beginmeting in 2021, de eerste vervolgmeting plaatsgevonden. Binnenkort worden de resultaten teruggekoppeld en zal duidelijk worden of er al zichtbare ontwikkelingen zijn. “De vorige meting liet zien dat de digitale vaardigheden van het team nog lang niet voldoende waren,” licht Esther toe. “Dus hebben we gezegd: dáár moeten we eerst op inzetten. Ik hoop dat we bij de nieuwe meting kunnen laten zien dat we daar echt stappen in hebben gezet.”
Een enthousiaste spin in het web
De samenwerking kent een structuur met een stuurgroep, een innovatieteam en een werkgroep. Esther: “De werkgroep draagt zorg voor de praktische invulling en uitvoering en kijkt naar wat we willen weten, hoe we dat concreet in het onderwijs gaan toepassen en hoe we het met het team gaan bespreken en regelen. Tussen de werkgroep en de stuurgroep zit het innovatieteam, dat de werkgroepbijeenkomsten voorbereidt, met expertise van iXperium en mijn ervaring als beleidsmedewerker en locatieleider.” De stuurgroep bewaakt het proces op strategisch niveau en stuurt waar nodig bij.
Esther is de verbindende factor tussen de drie groepen. Anja: “Het is fijn dat Esther in alle drie de groepen zit. Zij is een verbindend persoon die overal van op de hoogte is, ook op beleidsniveau. Als leerkrachten kunnen wij leuke ideeën bedenken, maar het is goed dat dit vertaald en verantwoord wordt naar de volgende stappen.” Pieter voegt hieraan toe: “De rol die Esther speelt, is heel belangrijk. Zo’n spin in het web is essentieel om de gewenste beweging te maken.”
Esther blijft zelf heel bescheiden: “Ik ben gewoon heel enthousiast, omdat we na al die jaren eindelijk concreet aan de slag gaan. We hebben vaak ideeën moeten laten gaan, omdat we eerst de visie moesten hebben. Maar nu zitten we echt in de flow en gaat het de goede kant op. Het wordt steeds concreter, en dat maakt het zo leuk.”
Ze ziet de visie als iets dat zich jaarlijks verder ontwikkelt: “De visie krijgt elk jaar een beetje meer inhoud. Gaandeweg kunnen we ‘m steeds verder gaan invullen, en dat maakt het gewoon heel leuk.”
Blijvende betrokkenheid creëren
In het aanlooptraject in 2024 zijn de schoolteams van beide locaties van Entrea al op verschillende manieren betrokken. Zo brachten zij op een van de studiedagen een bezoek aan het iXperiumlab in Arnhem om te experimenteren met en inspiratie op te doen over verschillende ict-toepassingen die het onderwijs kunnen verrijken. Dat leidde tot veel enthousiasme onder de leerkrachten.
Dit enthousiasme is essentieel, aldus Esther. Maar: de praktische uitvoering kost veel tijd en energie voor degenen die minder vertrouwd zijn met ict. Toch blijft de motivatie hoog. Esther: “Als je vertelt dat we een workshop met leerlingen gaan doen, zie je alleen maar enthousiaste reacties. Ik denk ook dat de leerkrachten steeds meer overtuigd raken van het belang ervan.”
De uitdaging is om dat enthousiasme vast te houden. Daarvoor is het nodig om alle leerkrachten goed aangehaakt te houden. Esther: “Het blijft een belangrijk punt om te kijken hoe je ze erbij houdt, en hoe je ervoor zorgt dat wat je doet goed geborgd blijft.” Dit vraagt om constante afstemming en communicatie, vooral binnen de werkgroep. “We bespreken regelmatig: nu hebben we weer een paar stappen gezet, hoe gaan we dit met het team communiceren? We proberen telkens nieuwe manieren te vinden om iedereen goed mee te nemen.”
Focus op structurele kennisdeling
Voor de toekomst wordt er ook gekeken naar hoe de onderwerpen digitale geletterdheid en digitale didactiek geïntegreerd kunnen worden binnen de bestaande leerKRACHT-methodiek. Binnen deze methode werken de schoolteams met periodes waarin één van de basisvaardigheden centraal staat. We willen daarbij kijken of we iets nieuws met ict kunnen introduceren.” Een belangrijke focus is ook de onderlinge kennisdeling tussen leerkrachten structureel te maken, zodat ict steeds meer geïntegreerd wordt in de dagelijkse lespraktijk.
Vanuit de samenwerking in de driehoek (onderwijs, onderzoek en werkveld ) is de HAN Pabo ook aangehaakt. De samenwerking met HAN Pabo is een belangrijke pijler om de digitale geletterdheid van toekomstige leerkrachten te versterken. Esther merkt op: “De stagiaires die wij hier krijgen van de pabo, brengen veel nieuwe inzichten. Daar kunnen wij super veel van leren.” Het is deze kruisbestuiving tussen werkveld en lerarenopleiding die nieuwe inzichten biedt, zowel voor studenten als leerkrachten.
Goed onderwijs voor álle leerlingen
Het uiteindelijke doel van de inspanningen binnen de samenwerking, is altijd het effect op de leerlingen. Daar vinden Entrea en iXperium elkaar, aldus Esther: “Alles wat we samen doen, is heel erg gericht op wat het voor de leerlingen oplevert. Dat is precies waar ik de bijdrage van iXperium zie: heel erg gericht zijn op het goede onderwijs.”
Als het gaat om digitale vaardigheden van leerlingen, liggen er echter wel uitdagingen. Er zijn er grote verschillen: waar sommige kinderen al websites ontwikkelen in groep 7, hebben andere kinderen niet eens een laptop thuis, vertelt Esther. “We kunnen er niet van uitgaan dat kinderen thuis alles meekrijgen. Als het gaat om de digitale wereld ligt er een taak voor de school om kinderen te helpen stevig te staan.”
Ook zien Esther en Anja een kloof tussen wat leerlingen met hun smartphones kunnen en de digitale vaardigheden die ze nodig hebben voor schooltaken.
Esther: “Alle kinderen kunnen van alles met hun smartphone, maar weten niet hoe ze een Word-tekst moeten opmaken of typen, laat staan hoe ze dat bestand ook nog naar hun juf moeten mailen. Daar zitten wel dingen die we ze nog heel goed kunnen aanleren en meegeven richting het vo.”Met een goede basis op het gebied van digitale vaardigheden naar het voortgezet onderwijs kunnen, is voor de leerlingen van Entrea erg belangrijk. Esther: “Ik vind dat we ze allemaal voldoende basis moeten geven om straks goed te starten op het voortgezet onderwijs. Of ze nu gaan naar het speciaal vo, reguliere vo – het is voor alle kinderen bij ons een heel grote stap. Als we dit soort dingen al goed kunnen doen, scheelt dat straks een schakeltje in wat ze ook nog allemaal moeten leren.”
Ambities voor de toekomst
De samenwerking tussen Entrea en iXperium laat zien wat er mogelijk is wanneer verschillende werelden samen optrekken met één doel: beter onderwijs voor álle leerlingen. Er zijn duidelijke stippen op de horizon. De ambitie is het ontwikkelen van een solide, doorgaande lijn in digitale geletterdheid, zodat deze niet afhankelijk is van de vaardigheden van individuele leerkrachten, maar onderdeel wordt van het onderwijsproces.
Pieter voegt toe dat het belangrijk is om digitale vaardigheden te integreren in alle vakken: “We kijken naar welke deelvaardigheden ‘los’ moeten worden aangeboden en welke bijvoorbeeld te koppelen zijn aan de rekenles of de taalles. Het gaat erom digitale vaardigheden meer te integreren in het hele onderwijs.” Dit laat zien dat het onderwijs naar een bredere, meer geïntegreerde benadering streeft, waarbij digitale geletterdheid niet losstaat van andere leerdoelen, maar onderdeel wordt van de dagelijkse lespraktijk.
Ook wordt er gewerkt aan meer gepersonaliseerd leren en het versterken van eigenaarschap bij leerlingen. “We willen leerlingen meer inzicht geven in hun eigen leerproces,” legt Esther uit. “En ouders beter betrekken bij waar hun kind staat. Daar zou ict een heel mooie rol in kunnen spelen.”
Aan enthousiasme geen gebrek
Tot nu toe heeft de samenwerking al tot veel enthousiasme binnen het team van Entrea Nijmegen geleid. Die ontwikkeling werkt aanstekelijk, merken ook Anja en Pieter – en dat is precies het sneeuwbaleffect dat nodig is om een beweging te creëren die gedragen wordt door de hele organisatie.
Esther besluit: “Ik heb er heel veel vertrouwen in dat met wat we aan het doen zijn, we de leerlingen helpen en dat we ze echt grote stappen kunnen laten maken. Mijn ambitie is dat we de leerkrachten enthousiast houden en zij zich zelf blijven doorontwikkelen. Uiteindelijk wil je zo’n vliegwiel aankrijgen.”
Over Entrea Onderwijs
Entrea Onderwijs biedt speciaal onderwijs en jeugdhulp aan kinderen en jongeren met complexe leer- en gedragsproblemen. De organisatie richt zich op leerlingen die binnen het reguliere onderwijs vastlopen en extra ondersteuning nodig hebben om zich optimaal te kunnen ontwikkelen. Dit kan gaan om kinderen met ontwikkelingsstoornissen, gedragsproblemen of andere uitdagingen die invloed hebben op hun leerproces. Met een breed aanbod aan onderwijs, zorg en begeleiding helpt Entrea deze leerlingen een stevige basis te leggen voor hun toekomst. De school heeft twee locaties: onderbouwlocatie De Tapir (Nijmegen) en bovenbouwlocatie De Berg (Ubbergen).
