Samen met Joost Borsboom en Igor Wassink, strategisch adviseurs onderwijs & technologie bij Quadraam en Sofie Eisenburger, programmanager van iXperium, kijken we terug op de eerste periode van de samenwerking en vooral ook naar de doelen voor 2028.
De leerling in beeld – digitaal geletterd voor leven, leren en werken
De samenwerking met iXperium sluit naadloos aan bij de missie van Quadraam: elke leerling tot leren brengen. Door ambitieus in te zetten op professionele ontwikkeling en nieuwsgierig te blijven naar nieuwe technologieën, bouwt Quadraam aan een verantwoord ict-beleid. Zo worden leerlingen in staat gesteld om niet alleen digitaal geletterd te worden, maar ook een actieve en verantwoorde rol te spelen in de digitale samenleving. Het doel is dat medewerkers van Quadraam geïnspireerd werken aan duurzame onderwijsinnovatie met ict, zodat leerlingen in een hoge mate van digitale geletterdheid voor leven, leren en werken worden opgeleid. De samenwerking met iXperium is gericht op het inspireren en professionaliseren van leidinggevenden, (aankomend) docenten en overige medewerkers, op kennisontwikkeling en op ontwikkeling van de onderwijspraktijk.
Inzet van IT en technologie in het onderwijs bij Quadraam
Joost Borsboom: “Sinds 2020 werken we bij Quadraam structureel aan het vraagstuk ‘welke impact heeft technologie op het onderwijs?’ Het begint er natuurlijk mee dat IT en technologie beschikbaar moeten zijn en moeten werken. Vanuit de afdeling onderwijs en onderzoek van Quadraam werken we nauw samen met de IT-afdeling. Nu kunnen we de volgende stap zetten: wat kun je er mee in het onderwijs?”
Igor Wassink: “Veel collega’s zagen ons in het begin toch als de mannen van de IT. Wij waren ook de contactpersonen als er digiborden of computers werden aangeschaft, dus dat was niet raar. Gelukkig kwam er in de gesprekken met de scholen steeds meer ruimte en aandacht voor de inzet van technologie en IT in het onderwijs, in de didactiek en de inhoud. De afgelopen jaren hebben we met bijna alle scholen ict-beleidsplannen geschreven. We kijken in de plannen wat het onderwijs nodig heeft en welke ontwikkelingen er zijn. Uiteraard is er dan ook aandacht voor wat dit vraagt van docenten; welke kennis en kunde hebben zij nodig en welke kennis en vaardigheden krijgen leerlingen mee in het onderwijs bij Quadraam?”
Professionalisering medewerkers op basis van ingrediënten van iXperium
Igor: “Toen in 2023-2024 alle ict-beleidsplannen waren geformaliseerd zagen we in veel plannen de vraag: wat moet een docent dan weten en kunnen?’. We kenden de competentiesets van het iXperium Centre of Expertise Leren met ict en deze sets bleken voor alle spelers een goed hulpmiddel bij het professionaliseringsvraagstuk. Daarnaast zetten we nu ook de monitor Leren met ict in. Ook dit ingrediënt van de iXperium-aanpak is goed bruikbaar in onze organisatie.”
Sofie Eisenburger, programmamanager van het iXperium: “En zo ontstond een mooie samenwerking. Wat mij meteen vanaf het begin van onze samenwerking opviel, was de uitgesproken visie op leren met ict bij Quadraam. Scholen kunnen niet meer zonder een goede visie en aandacht voor digitalisering in het onderwijs en in de samenleving.”
Hoe zorg je dat informatie kennis wordt?
Joost: “Een aantal scholen speelde het competentiespel van iXperium. Als je dat spel speelt met directeuren, adviseurs en docenten dan zie je wat er moet gebeuren in je organisatie. Het is goed om dat te zien, want we kunnen ook niet wachten. In de maatschappij gaat de transformatie gewoon door. We lezen nu bijvoorbeeld dagelijks over de vraagstukken rondom de inzet van AI.”
Igor: “Zoiets als Chatgpt komt de school in zonder dat je daar om vraagt. Leerlingen gebruiken het en docenten weten niet goed hoe ze er mee om moeten gaan dat leerlingen opdrachten maken met behulp van bijvoorbeeld Chatgpt. Omarm je AI? Of verbied je het en ga je leerlingen controleren? En hoe doe je dat dan? Wordt het onderwijs daar dan beter van? Docenten dachten dat niet veel leerlingen AI inzetten, maar tijdens het Onderzoekscafé dat we organiseerden, bleek dat alle leerlingen die daar aanwezig waren Chatgpt gebruikten. Wat doe je daar mee? Leerlingen geven ook aan dat ze bijvoorbeeld Tiktok als serieuze bron zien. Wat vind je daarvan als leraar? En hoe zorg je dat leerlingen bronnen goed gebruiken en tegelijk een goede kritische houding hebben? We organiseren de laatste tijd ook vaker bijeenkomsten over de ethiek van technologie en AI. Daarin kunnen we samen met medewerkers en leerlingen het gesprek aangaan en zo een visie vormen.”
Joost: “Je kunt eigenlijk een parallel trekken naar de opkomst van de boekdrukkunst. Toen dat ontstond zagen meer mensen de noodzaak om te kunnen lezen. Mensen moesten geletterd worden. Dat zie je in onze tijd met alle digitale media en technologie. We moeten zowel geletterd als digitaal en data- geletterd zijn. En dat ben je niet in een dag.”
De leerling in beeld en klaar voor de toekomst
Igor: “Als we willen dat onze leerlingen klaar zijn voor de toekomst, waarvan we niet weten hoe die er uitziet, dan kan dat niet zonder onze docenten. Het is belangrijk dat docenten, leidinggevenden, adviseurs en ondersteuners de benodigde kennis en kunde hebben. We weten niet wat de maatschappij straks van onze (aankomend) professionals verwacht. Er komen nieuwe banen, die vereisen een andere houding en ander soort kennis. Die houding en kennis kun je niet meer overdragen vanuit een onderwijsmethode. Lastig is wel dat de overheid nog methodegericht werkt, examens zijn bijvoorbeeld nog steeds hetzelfde. Tegelijk verandert de leerling gewoon wel. daar moeten we als Quadraam wat mee. Docenten zijn niet alleen kennisoverbrenger maar ook coach die leerlingen begeleidt in het begrijpen en toepassen van informatie.
Sofie: “Het vraagt ook een ander soort kennis dan we gewend waren. Het is mooi als de staf op de hoogte is, maar juist ook leidinggevenden zullen zichzelf die kennis over digitale geletterdheid eigen moeten gaan maken. Het helpt bijvoorbeeld als je als leidinggevende zelf weet wat het raamwerk docentcompetenties is en de SLO-doelen voor digitale geletterdheid kent. Door te werken aan gezamenlijke beeldvorming als staf en lijn kun je beter de stap naar het team maken, en met hen hetzelfde proces doorlopen.”
Ontwikkeling volgen met de monitor Leren met ict
Quadraam zet nu ook tweejaarlijks de monitor Leren met ict voor docenten in. De eerste uitvoering loopt op dit moment. De monitor is een instrument waarmee een bestuur inzicht krijgt in het gebruik van ict in de scholen en de competenties van leraren op het gebied van leren en lesgeven met ict. Door middel van een online vragenlijst geven docenten aan in hoeverre ze gebruik maken van verschillende ict-toepassingen, en in hoeverre zij beschikken over de bijbehorende competenties.
Igor: “Met de resultaten van de monitor kunnen we de ict-beleidsplannen aanscherpen. Dit proces vraagt ook veel van de leidinggevenden. Hoe geef je leiding aan innovatie en onderwijsontwikkeling met ict? Het is ook belangrijk dat leidinggevenden zelf het goed voorbeeld geven. Je kunt de houding ten opzichte van ict en technologie echt goed voorleven, dan herkennen docenten en andere medewerkers daar ook iets in.”
Vervolg samenwerking
Joost: “De scholen gaan de ict-beleidsplannen vertalen naar de teams. Zij gaan de professionalisering in detail vormgeven in de schooljaarplannen.”
Igor: “We spelen het competentiespel ook met de collega’s van de afdeling onderwijskwaliteit en onderwijsontwikkeling. We zien dan tijdens het spel dat je de vraagstukken rondom onderwijsinnovatie echt samen moet oppakken. Dat samenspel tussen de teams van de scholen en de staf van Quadraam, daar gaan we de komende jaren echt stappen in zetten.”
Sofie: “Het is mooi dat met deze samenwerking dit thema door de hele organisatie van Quadraam aandacht krijgt. En dat we vier jaar de tijd hebben om samen met de projectgroep, ia afstemming met de Expertgroep en De Ontmoeting een professionaliseringsprogramma voor medewerkers te ontwikkelen en uit te voeren. Daar waar scholen aangeven hun onderwijs te willen innoveren met inzet van ict zullen we nieuw onderwijs ontwikkelen, dat kennis oplevert die breder toegepast kan worden.”
Joost: “We organiseren steeds vaker bovenschools activiteiten waarbij medewerkers samen ontdekken, in gesprek gaan, innoveren en kennis delen. Het is geweldig dat we dit nu ook in het bredere netwerk van iXperium kunnen doen en gebruik kunnen maken van de professionals en ingrediënten van iXperium.”
