Van origine is Johan softwareontwikkelaar. Na ruim 20 jaar in het bedrijfsleven gewerkt te hebben, besloot hij de stap te maken naar zij-instromer in het onderwijs. Sinds 2018 is Johan te vinden op de Avans Hogeschool, waar hij tot voor kort docent was bij de Informatica-opleiding. Inmiddels heeft hij de functie van coach Onderwijs & ict, naast zijn rol als onderzoeker bij het lectoraat Digitale Didactiek. Onlangs rondde hij bovendien de MOVEL (zo goed als) af. Hoewel de officiële beoordeling nog moet komen, staan alle indicatoren op groen.
De meerwaarde van MOVEL
“Zwaar, maar leuk,” dat is hoe Johan zijn MOVEL-tijd omschrijft. Hij koos voor deze master vanwege zijn affiniteit met onderwijs en ict en omdat hij zich wilde verdiepen op het onderwijskundig vlak. Bovendien trokken het onderzoeksmatige en pedagogisch-didactische karakter van de opleiding hem aan. Spijt van zijn keuze voor MOVEL heeft hij dan ook niet. Johan: “Ik ben nog steeds heel blij met de keuze die ik heb gemaakt. De uitwisseling van ervaringen met andere studenten vond ik heel waardevol. De groep bestond uit docenten die werkzaam waren in verschillende onderwijssectoren. Van po tot sbo en hbo: je hoort verhalen en ervaringen van collega’s die je normaal nooit zou horen.”
Nu hij klaar is met de MOVEL, werkt Johan verder aan zijn onderzoek bij het lectoraat Digitale Didactiek. Het onderzoek is gericht op de begeleiding van studenten bij het weloverwogen maken van keuzes in het flexibele onderwijs en hoe zij in hun keuzeproces ondersteund kunnen worden. Het is een onderwerp dat Johan aan het hart gaat. “Niet het uiteindelijke resultaat, maar juist het proces van leren kiezen van de student, dat vind ik heel belangrijk.” Hij is geen voorstander van recommender systems: systemen die middels algoritmes en op basis van het studentprofiel voorspellen welke keuzes het best aansluiten. “Dat eigenaarschap rondom het maken van die keuze moet bij de student liggen,” aldus Johan. “Een of andere AI-engine mag dat niet wegnemen. De student moet in the lead zijn, want hij of zij moet later de keuze doorleven.”
Collega’s ondersteunen in werken met AI
Johan heeft de nodige ambities om op te pakken op het gebied van onderwijs en ict, ook rondom AI en onderwijs(ethiek). Als coach Onderwijs & ict kloppen docenten regelmatig bij hem aan met vragen over hoe om te gaan met AI. “De meeste collega’s komen bij mij om hun zorgen rondom toetsing te delen: hoe kan ik controleren dat wat een student inlevert niet alleen maar door een chatbot is geschreven? Samen met hen kijk ik dan naar de huidige toetsvorm en wat er getoetst moet worden. Soms kom je er ook gewoon achter dat een toetsvorm om te beginnen al niet passend was bij het leerdoel. Omdat de OER beperkingen biedt in het aanpassen van de toetsvorm, is het dan de vraag: welke aanvullende instrumenten heb je tot je beschikking? Kun je bijvoorbeeld mondelinge toelichting of reflecties laten doen? Op die manier kun je in ieder geval zien dat een student een bepaald proces doorlopen heeft.”
Tevens organiseert Johan vanuit zijn rol als coach Onderwijs & ict lunchsessies over het gebruik van AI in het onderwijs. In deze sessies benadrukt hij dat het belangrijk is om kritisch te zijn ten aanzien van de toepassing van AI-tools. “Natuurlijk heeft het gebruik van AI z’n voordelen, maar je moet er in je onderwijs heel bewust mee omgaan, onder andere als het gaat om het aspect van privacy. Ik vind het belangrijk dat we dat ook meegeven aan onze studenten: wees voorzichtig met welke data je uploadt in bijvoorbeeld ChatGPT, want je weet niet wat er daarna met de gegevens gebeurt.”
Maar ook docenten zelf moeten waakzaam zijn als het gaat om de borging van privacy. “Als docent moet je ook heel erg terughoudend zijn met het verstrekken van informatie aan een chatbot. Als je zo’n chatbot bijvoorbeeld gebruikt ter ondersteuning bij het nakijken, dan zit je daar wel met studentwerk, een stukje privacy. Zolang er geen goede afspraken zijn gemaakt met de leverancier over wat er met de data gebeurt nádat je die hebt ingevoerd, zou ik absoluut geen privacygevoelige informatie uploaden. Je weet nooit waar die data landen.”
Kansen voor AI in onderwijs
Als software-engineer ziet Johan echter ook wel degelijk kansen in het gebruik van taalmodellen als ChatGPT en GitHub Copilot. De laatstgenoemde tool kan gebruikt worden om softwarecodes te genereren. Samen met deeltijdstudenten van de opleiding Informatica ging hij het gesprek aan over de output. “Ik vroeg hen met heel kritische blik te kijken naar datgene wat er uit kwam: klopt de output met de prompt en zou je deze code in je productiesysteem kunnen en willen gebruiken?” Hij benadrukt hierbij dat het controleren van de output belangrijk is. Dat geldt niet alleen voor softwarecodes die een tool als GitHub Copilot genereert, maar bijvoorbeeld ook bronverwijzingen in een tekst die door een AI-toepassing is geproduceerd. “Hoe plausibel de referenties er ook uitzien, je weet nooit zeker of ze kloppen. Je hebt dus echt wel een extra controleslag nodig om zeker te weten of dat wat een student onderaan het document heeft gezet, ook daadwerkelijk klopt.”
Er zijn nog andere toepassingen waar AI van toegevoegde waarde kan zijn in het onderwijs, waaronder het genereren van oefenopdrachten of voorbeeldcases waarmee studenten aan de slag kunnen. Ook zouden studenten sneller geholpen kunnen worden. Johan: “Door automatisering kun je meer meebewegen met het studieritme van studenten. Studenten studeren namelijk niet van 9 tot 5. Ik krijg soms om 2 uur ’s nachts een berichtje: ‘ik snap dit niet’. Zo’n student zit op dat moment in z’n studieritme en heeft behoefte aan een antwoord. Als zo’n chatbot dat dan kan geven, zou dat heel mooi zijn. De student kan dan namelijk meteen door.”
Bovendien is het leren omgaan met AI van belang om studenten voor te bereiden op het beroepenveld waar zij in terechtkomen. “Hoe zet je prompts in elkaar en hoe kan je doorvragen in een chatbot: dat zou ik heel graag in het onderwijs introduceren. Ik merk namelijk dat een aantal bedrijven er al gebruik van maakt. Als we studenten een stukje voorbereiding mee willen geven op de professionalisering in het werkveld en de overgang naar het werkveld makkelijker willen maken, dan kun je als school niet zeggen: ‘we besteden er geen aandacht aan en steken onze kop in het zand’. Ik denk dat er ook voor ons een hele hoop werk aan zit om de studenten die eigenlijk op dat beginnersniveau zitten zodanig op te leiden dat ze er op een goede, verantwoorde manier gebruik van kunnen maken.”
Werk aan de winkel
Johans ervaring is dat de informatievaardigheid van de gemiddelde startende hbo-student tegenvalt als gevolg van de moeilijkheden die er onder andere zijn om digitale geletterdheid in het basisonderwijs te implementeren. Johan: “AI-geletterdheid moeten we onze studenten gewoon meegeven. Ik denk dat we studenten in het hoger onderwijs heel erg moeten helpen: hoe kun je nou omgaan met die AI? Hoe kun je doorvragen? Hoe weet je dat het betrouwbaar is?”
Ook maakt Johan zich zorgen over de digitale vaardigheden en AI-geletterdheid van docenten: “Voor heel veel docenten valt deze AI-wave rauw op hun dak. Ze hebben er heel weinig kennis over en van, maar moeten er vervolgens wel wat mee. Toepassen in de les is dan nog deel één, maar echt ook gebruik van maken en studenten leren over: hoe ga je nu later om met AI in je beroep? Dat is best wel een forse stap die de collega’s dan moeten nemen.”
Onderwijs met AI in de toekomst
Johans hoop is dat de AI-wave gaat leiden tot een verbetering van het onderwijs. Wanneer er goede afspraken zijn over het databeleid met de leverancier van een AI-tool, zou een dergelijke toepassing docenten kunnen ontlasten waardoor zij meer ruimte hebben om taken op te pakken waar zij momenteel geen tijd voor hebben. Maar, benadrukt Johan: alleen met een gedegen privacybeleid en met the human in the lead. “AI moet ondersteunend zijn aan de mens, en geen vervanging ervan. Het moet ten dienste staan van jouw proces en het niet vervangen. De vraag die we onszelf bovendien moeten blijven stellen, is: wil je het menselijke aspect van bijvoorbeeld het geven van feedback wel laten vervangen door een chatbot? Het is een continu spanningsveld waar we ons in bevinden.”
Over de Maand van AI in het onderwijs
De opkomst van AI gaat gepaard met zowel kansen als zorgen. Dit maakt het belangrijk om te leren werken met AI en hier in het onderwijs aandacht aan te besteden. Om die reden vindt er ook in 2023 weer de maand van AI in het onderwijs plaats. De maand van AI in het onderwijs is bedoeld om bewustwording te creëren met betrekking tot AI in het onderwijs en om kennis te delen vanuit onderzoek en praktijk. Er worden verschillende activiteiten georganiseerd: (online) evenementen voor docenten, studenten en andere onderwijsprofessionals, maar ook anderen die geïnteresseerd zijn in AI. Benieuwd naar het hele programma aan activiteiten van SURF? Dat vind je hier. Op deze pagina lees je meer over AI in het onderwijs binnen de HAN.
