Tom is al langer bezig met het thema onderwijsvernieuwing en leren met ICT. Toen ChatGPT opkwam, vroeg hij zich meteen af: “Kan ik nu ook een digitale kloon van mezelf maken zodat studenten altijd al hun vragen aan me kunnen stellen, op een tijdstip dat zij daar behoefte aan hebben? Ik heb kennis en visie. Kan ik een digitale docent voeden met mijn kennis, ervaring en visie?” Vanuit die gedachte is de AI-docent Aïsha ontstaan.
Hoe helpt Aïsha leerlingen om te leren?
De AI-docent voor het voortgezet onderwijs bestaat nu en is gratis beschikbaar. Maar hoe werkt het dan? Tom: “Je kunt Aïsha op veel manieren gebruiken. Je kunt vragen om een onderwerp uit te leggen. Je kunt haar ook vragen om bijvoorbeeld een som te maken, zodat je kunt zien of je de som zelf goed hebt gemaakt. Maar je kunt ook jouw uitwerking als foto uploaden en vragen waar je de fout ingaat. Je krijgt dan direct feedback op dat wat je zelf hebt gemaakt. Je kunt ook vragen om bepaalde stof uit te leggen in een context die jij goed kent of snapt of leuk vindt. Het initiatief blijft bij de leerling. De AI reageert. Je gaat als het ware in gesprek over de stof. En daarmee kun je de kennis die je wilt opdoen ook verdiepen. Leerlingen die meer willen weten, kunnen ook doorvragen, ook als stof niet in het standaardcurriculum zit. Leuk is dat Aïsha ook vragen terugstelt aan de leerlingen. Hoe denk jij hierover? Of wat is jouw visie hierop? Het nodigt de leerlingen dus ook weer uit om zelf verder na te denken en te filosoferen.”
Vervangt Aïsha het schoolteam van docenten?
Docent Aïsha scoort op dit moment op de meeste vakken in het VO een 9 op het centraal schriftelijk examen. Dat is mooi, maar nog niet perfect. Maar ja, halen alle mensen-docenten een 10 voor het centraal schriftelijk? Hoe ver moet perfectie gaan? Wat vinden leerlingen en docenten ervan? Tom: “De reacties zijn heel wisselend, de ene leerling is grote fan, de ander kan er niets mee. Het aantal leerlingen dat de tool heeft ingezet was dit jaar nog beperkt. Dat komt deels omdat het in het begin nog een betaalde tool was. Nu kun je in de gratis versie per tijdvak tien prompts invoeren. Dat is vaak genoeg om zelf weer verder te kunnen met je zelfstudie. We verwachten nu Aïsha gratis is dat meer leerlingen deze tool gaan inzetten. En dat heeft dan ook invloed op de manier waarop leerlingen leren. Niet iedereen leert prettig uit een boek. Sommige leerlingen zijn meer geboeid met een eigen context. Sommige leerlingen stellen graag vragen. Maar dat betekent dus niet dat docenten niet meer nodig zijn. Aïsha is een aanvulling op de docent. Aïsha is er 24 uur per dag, altijd beschikbaar op het moment dat je haar nodig hebt. En daarbij is er altijd het advies om zelf kritisch te blijven nadenken en dat waar je vragen over hebt ook weer te bespreken in de klas. Maar het is zeker niet het idee dat je daar een docent mee vervangt. Er gebeurt gelukkig veel meer in de fysieke klas, dus die docenten blijven wel. Het gaat echt om extra informatie, inspiratie en feedback buiten de klas.”
En hoe reageren docenten?
Ook docenten zijn wisselend enthousiast. Tom: “De een vindt het een onzinnige toepassing omdat ze vinden dat AI vaak met rommelige info komt. Die mensen gebruiken vaak de eerdere gratis versie van ChatGPT en daar komt inderdaad ook wonderlijke info uit. De ander vindt het heel interessant en wil er zeker mee aan de slag met leerlingen. En Aïsha is natuurlijk ook niet hetzelfde als ChatGPT. We hebben haar getraind met de onderwerpen die in examenblad.nl staan. Ze maakt gebruik van openbare bronnen. We hebben ook gekeken hoe Aïsha zelf de examens maakt en daar waar ze minder goed scoort, hebben we haar extra input gegeven. Sommige docenten vinden het ook een probleem dat Aïsha geen mens is. Maar het is ook nooit onze bedoeling geweest om de mens uit het onderwijs te halen. Aïsha is een aanvulling op de docent. Ze is beschikbaar op tijden dat de docent niet beschikbaar is. En die kan ook nooit alle leerlingen zoveel aandacht geven als ze thuis of op school huiswerk maken.”
Een ander punt van kritiek is dat docenten denken dat hun leerlingen passief en lui worden door de inzet van AI. Ik zie dat niet zo. Mijn idee is juist dat leerlingen meer doorvragen over de lesstof, worden uitgedaagd om een eigen mening te vormen, meer zelfsturing hebben en dieper op de stof ingaan. Er zijn docenten die vinden dat leerlingen geen AI mogen inzetten. Maar hoe houd je dat tegen? Het is er. Leerlingen gebruiken het. Leer ze dan om AI goed in te zetten en ervan te leren. Leer actief hoe je prompts schrijft. En blijf kritisch op het antwoord dat je krijgt. Check dat nog eens bij een leraar of een andere professional.
Waarom nog geen Aïsha in het hbo
Voor het hbo-onderwijs is nog geen Aïsha beschikbaar. Tom: “Dat komt deels doordat er geen uniform programma is voor hbo-opleidingen. Het voortgezet onderwijs heeft hetzelfde eindexamen en dezelfde eindtermen. Daar kun je een AI beter op trainen. En in het hoger onderwijs gaat het om ingewikkelder kennis. Daar werken we wel aan, maar we zijn nog niet zover dat we voor het hbo een structureel aanbod hebben.”
Tom bespreekt ook met zijn eigen hbo-studenten hoe AI het onderwijs kan verrijken. Bijna alle studenten zeggen dat ze ChatGPT gebruiken. Ze geven bijvoorbeeld aan dat ze makkelijker tot een eindproduct komen (bijvoorbeeld een verslag of projectplan). En ze geven aan dat ze veel leren van de prompts. Het blijkt ook dat hoe meer je weet van een vakgebied, hoe beter je een AI om hulp kunt vragen. Kijk wel uit met wat je vraagt en hoe ChatGPT antwoordt. Ik merkte zelf bijvoorbeeld dat ik in een interview een term verkeerd had verstaan. Ik vroeg ChatGPT om extra uitleg over dat onderwerp. En ik kreeg precies de info over de correcte term, terwijl ik een verkeerde term had genoemd. Maar de AI corrigeerde me niet dat ik de verkeerde term gebruikte. Die info kreeg ik pas toen ik de tekst weer besprak met de geïnterviewde. Dus check altijd de info die je vindt. Of het nu ergens op het internet staat of info die uit ChatGPT komt.
Hoe ontwikkelt Aïsha zich verder?
Tom: “We verwachten dat ze nog beter gaat scoren. De info wordt steeds beter. En we kijken ernaar uit dat je je vragen niet meer hoeft te typen, maar dat je echt in gesprek kunt gaan. Ik denk dat je Aïsha ook nog wel kunt gaan vragen om live mee te kijken met wat jij doet, zodat ze bijvoorbeeld als je een som maakt kan aangeven waar je een denkfout maakt.” Persoonlijk denk ik dat we bij dat laatste nog wel wat juridische hobbels moeten nemen in Nederland en in de EU. Maar hoe gaaf is het dat je een AI-docent beschikbaar hebt met wie je altijd in gesprek kunt gaan over stof die je moet of wilt leren. En met wie je ook nog van gedachten kunt wisselen, die jou ook weer aan het denken zet. Voor mij persoonlijk maakt dit het leren veel leuker. Ik kijk uit naar meer collega’s voor Aïsha. En ik kijk uit naar docenten die met dit soort toepassingen samenwerken. Ook overigens naar andere professionals die goed met AI kunnen samenwerken.
Tom: “We moeten de inzet van AI in het onderwijs echt veel serieuzer nemen. Veel mensen praten er over. Maar tegelijk geven docenten aan dat ze geen tijd hebben om zich te verdiepen in het onderwerp. Ook studenten weten vaak niet goed hoe het werkt en doen maar wat. Ze weten niet hoe ze zich moeten professionaliseren op dit gebied. Ik denk dat we ze daar beter bij moeten begeleiden. Een kennismaking met AI in het voortgezet onderwijs is een eerste stap. Hopelijk zetten we snel ook meer stappen in het hbo.”
