Hobbs publiceerde in 2020 het boek Mind over media waarin ze leraren uitlegt hoe leerlingen kritisch kunnen omgaan met nieuwe media.
Hobbs geeft aan dat we een wereld leven met veel media, het is een aandachts-economie, veel consumenten zijn zelf de makers van content. De media veranderen snel en we hebben een overvloed aan nieuwe termen. We moeten kritisch naar media kunnen kijken, beeld-geletterd zijn, algoritmes begrijpen. Renee ziet eigenlijk een familie van geletterdheid die voortkomen uit hetzelfde dna. Je moet kunnen analyseren, creëren, toegang hebben, acteren reflecteren. Dit vraagt om een andere pedagogiek en om meer aandacht voor media-geletterdheid in het onderwijs.
Renee laat een aantal voorbeelden zien hoe leraren media-geletterdheid gebruiken in hun onderwijs. Leerlingen maakten bijvoorbeeld zelf how-to-films over hun huisdier. Welke competenties hebben de leerlingen dan nodig? Ze reflecteerden aan informatie die ze om zich heen zien. Ze moesten met elkaar bedenken wat ze zouden laten zien, ze moesten naar elkaar luisteren en ideeën delen. Ze moesten creatief zijn en hun verhaallijn bedenken, samenwerken en zelf producent zijn van media. En ze ervaarden zelf de meerwaarde van kennisdelen en welke invloed dit heeft op anderen.
Creëren met digitale tools zorgt voor chaos
Als je leerlingen zelf iets laat maken en betrokkenheid van ze vraagt is de grootste zorg van veel leraren dat er teveel betrokkenheid is. Dan ontstaat er chaos in de klas en dat willen veel leraren niet. Alle leerlingen hebben een mening, ze willen van alles laten zien en vertellen, iedereen maakt iets anders dat is lastig beoordelen. Daarom kiezen veel leraren voor een heldere dichtgetimmerde opdracht waarin leerlingen allemaal ongeveer hetzelfde doen: maak een sneeuwpop met een wortelneus en drie knoopjes op zijn buik. Maar dat is toch niet wat je wilt. Je wilt juist die betrokkenheid van leerlingen. Er kan er iets fout gaan? Ja dat kan, failure happens. Hobbs zegt instructies opvolgen is nou net níet het doel van mediageletterdheid in het onderwijs. Leerlingen moeten zelf maken, zelf nadenken, zelf onderwerpen kiezen, zelf kritisch zijn.
Verbind school aan individuele interesses
Als je leerlingen zelf onderwerpen laat kiezen dan zijn ze veel gemotiveerder. In een voorbeeld leest een meisje voor uit een tekst die ze zelf heeft gekozen. De tekst gaat over honden en het meisje is helemaal gek van honden. En dus vindt ze het lezen ook veel leuker. En dat niet alleen, ze leert ook keuzes maken, welke tekst ga ik lezen en waarom. Zorg dat leerlingen hun eigen interesses kunnen verbinden aan hun onderwijs. Als leraar kun je met je leerling in gesprek gaan, ze aanmoedigen om keuzes te maken en ze zelfvertrouwen geven dat ze de goeie keuzes kunnen maken.
Met mediageletterdheid academische prestaties stimuleren
In een ander voorbeeld kregen leerlingen als voorbereiding op een schrijfopdracht de opdracht om een strip te maken naar aanleiding van een boek van Shakepeare en daar weer een screencast van te maken. In de screencast vertelde de leerling wat ze van het boek vond, snapte ze waar het over ging, wat was wel duidelijk en wat niet? Door een screencast te maken leert de leerling om na te denken over de gelezen tekst. Daarna gingen ze pas zelf hun eigen tekst schrijven.
Media kritisch beoordelen
Het is goed als leerlingen kritisch naar media kunnen kijken en vragen stellen als wie is de auteur van een tekst, wat is het doel van een artikel, welke technieken zijn gebruikt om de aandacht te vragen en vast te houden, hoe zetten media mensen neer, welke waarden zijn belangrijk, kun je de boodschap ook verkeerd begrijpen, en wat is weggelaten? Laat leerlingen een eigen versie maken van een cover van een populair magazine en genderstereotypes anders framen.
Een ander voorbeeld dat Hobbs laat zien is een film waarin een leerling een how-to van een meisje van vijf beschrijft. De kleuter laat in een video zien hoe je je moet opmaken, kent alle trucs hoe je materialen laat zien, welke tekst je gebruikt, welke gebaren, ze is een mooie kopie van haar YouTube-moeder. De leerling is in staat om kritisch naar de how-to te kijken. Als je leerlingen leert om kritisch te kijken dan kunnen ze de populaire mediacultuur ook beter begrijpen. En ze leren om vragen te stellen; Waarom zie je die leuke schoenen die je online hebt bekeken ineens overal terug? Waarom zijn je ouders zo bezorgd over nepnieuws? En waarom is alles van google eigenlijk gratis?
Hobbs onderscheid uiteindelijk zes kenmerken die van belang zijn bij media-geletterdheid: samenwerking, creativiteit, verbind school en individu, metacognitie (weten wat je weet zodat je je eigen leerstrategie kunt bepalen), onderzoeken en samen leren.
Zelf aan de slag met memes
De deelnemers van de webinar kregen een opdracht van Hobbs om zelf hun creativiteit te gebruiken en samen te werken. Een leuke oefening is om samen memes te bedenken. De deelnemers gingen uit elkaar in break-outrooms en maken met elkaar drie memes. Het gaat er om dat je snel gaat brainstormen en maken, blijf niet teveel in je hoofd, maar ga doen zegt Hobbs. Daarna kun je kritisch kijken wat je wilt gebruiken. Het proces van samen kunnen creëren is belangrijk. Er volgen hilarische sessies. Er werd veel gelachen, mensen hadden enorme lol, er was veel energie en … er ontstonden mooie memes.
Hobbs geeft aan dat als je zo’n oefening doet met kinderen dat het dan ook rommelig wordt. Leraren zijn soms bang dat leerlingen dan uit de bocht vliegen. Maar heb vertrouwen in je leerlingen dat ze zelf ook kritisch zijn op dat wat ze maken. Vraag ze ook om dat te doen. Juist dat kritisch nadenken over wat je zelf maakt en wat andere maken is de goeie oefening.
Mediageletterdheid op lerarenopleidingen
Als afsluiting van de webinar vertelt associate lector Pierre Gorissen over de uitdaging voor de lerarenopleidingen. Waar leraren de stap moeten zetten om zelf media-geletterd te zijn als ze hun leerlingen willen leren hoe je mediageletterd kunt zijn, moeten lerarenopleiders nog een slag daarbij slaan; ze moeten niet alleen hun studenten leren hoe ze zelf media-geletterd kunnen worden maar ook aan de studenten leren hoe zij dat weer aan hun leerlingen kunnen leren. Het is van groot belang dat lerarenopleiders zich hierin professionaliseren.
Vakcommunity digitale geletterdheid
Marius van Zandwijk vertelde over de vakcommunity digitale geletterdheid. Het is duidelijk dat digitale geletterdheid in het curriculum van scholen komt, maar scholen kunnen zelf bepalen hoe ze dat doen. De vakcommunity onderzoekt hoe mediageletterdheid in het curriculum komt en laat deelnemers samenwerken en kennis delen. Iedereen die wil deelnemen aan de community kan contact opnemen met Marius.
Meer informatie over digitale geletterdheid op curriculum.nu
Samenvatting en sheets van de lezing op site Media Education Lab
Renee Hobbs sluit de bijeenkomst af met de woorden “Bouw met elkaar een toekomst waarin leerlingen nadenken over media en ict, kritisch kijken hoe we ze gebruiken en beseffen wat de invloed van media is. Het initiatief van de vakcommunity is een geweldige hulp voor leraren en lerarenopleiders.”
