Maak je beste onderwijs

Met lijm, microbits, plakband, ijsstokjes, makeymakeys, karton en boterhamzakjes maakten de leraren en onderzoekers de mooiste machines, ontwerpen en instrumenten.

Vanuit het NRO Onderzoek ‘Maakonderwijs binnen Wetenschap & Technologie in het primair onderwijs’ vond op 4 september 2019 de kennisdelingsbijeenkomst “Maak je beste onderwijs” plaats.

De dag startte natuurlijk met zelf maken! In groepjes van drie personen gingen de deelnemers aan de slag, ieder met een eigen opdracht. De ene groep ervoer eerst zelf hoe moeilijk dagelijkse handelingen zijn als je reuma hebt en bedacht daarna een hoe je die dagelijkse handelingen toch of makkelijker kunt uitvoeren. Andere groepen maakten een muziekinstrument. Er waren ook technische opdrachten zoals ‘laat tien knikkers om de vijf seconden automatisch van een helling rollen’. Dat zijn flinke uitdagingen maar de groepen kwamen binnen een uur met prachtige ontwerpen en prototypes.

Plezier met maken

Daarna inspireerde Astrid Poot van Lekker samen klooien de deelnemers met een presentatie met prachtige ervaringen en voorbeelden uit de praktijk. Maken is leuk. Maar niet altijd makkelijk. Iedereen kan maken, maar leerlingen zijn niet altijd tevreden met het resultaat. Soms is hun verwachting te hoog omdat ze een mooi voorbeeld hebben gezien en denk dat ze dat ook zo even kunnen maken. En heb je talent nodig om iets te kunnen maken? Talent is een combinatie van aanleg + interne factoren (kwaliteiten) + externe factoren ( omgeving) + blijven oefenen.

Als je als leraar aan de slag gaat met maakonderwijs merk je dat niet alle leerlingen hetzelfde werken. De kunstenaar werkt vanuit verwondering en gaat meteen aan de slag, de ontwerper werkt vanuit een opdracht of een case en de ambachtsman/vrouw gaat heel concreet te werken. Het leuke is dat tijdens het maakproces die rollen wel wisselen. Zo ziet de ambachtsmanvrouw ineens creatieve oplossingen, gaat de kunstenaar ontwerpen. Het gaat dus niet om een vaste volgorde maar het gaat er om dat je als leraar de ruimte en ingrediƫnten biedt waar leerlingen mee aan de slag kunnen gaan.

Vaardigheden zijn belangrijk bij maakonderwijs. Het is niet erg als je een moeilijke opdracht krijgt maar er moet wel een lekkere spanning zitten tussen de uitdaging van de opdracht en de vaardigheden van de leerlingen.De matrix tussen de assen veel vaardigheden – weinig vaardigheden en veel kennis – weinig kennis biedt hierbij hulp. Astrid vertelde ook hoe je scherpe messen en lijmpistolen gebruikt in je les (houd wel wat pleisters achter de hand).

Verder adviseerde Astrid om opdrachten met heldere minimale eisen te geven en ruimte voor eigen inbreng. En kijk niet teveel alleen naar het eindproduct maar vooral ook naar het proces en het plezier in maken.

Leerlijn Maakonderwijs

Onderzoeker Rianne Kooi vertelde over de ontwikkeling van de leerlijn Maakonderwijs. Leren, lerarenopleiders en onderzoekers werken hierbij samen. Het team onderzocht eerst wat er al wordt gedaan op scholen en in maaklokalen. Daarna ontwikkelden ze samen een leerarrangement, de leraren voerden dit uit op hun school, de onderzoekers observeerden, stelden kritische vragen en interviewden de leerlingen. In design thinking-sessies bepaalden ze een set ontwerpeisen voor de leerlijn. Dat werd een grote set. En het is lastig om deze te verwerken in de leerlijn. De leerlijn is nog in ontwikkeling. Onderzoekers en leraren werken er de komende maanden aan. Zodra de definitieve versie beschikbaar is delen we deze via deze site.

Ervaring van leraren

Natuurlijk kwamen ook de leraren aan het woord. De vier leraren vertelden over hun ervaringen met maakonderwijs in hun school en gingen met de deelnemers, onderzoekers en Astrid Poot in gesprek.

Zo liet Ad Baggerman van Basisschool Dorendal prachtige opruimmachines zien die zijn leerlingen hebben gemaakt. De school houdt ieder jaar een schoonmaakactie in het bos, maar dat is maar een dag. De leerlingen bedachten machines die het bos continu schoon kunnen houden. De leerlingen deden eerst onderzoek, wat komt er bij de schoonmaakactie uit het bos (een fiets, kauwgum, sigarettenpeuken, blikjes) en leerden hoe lang het duurt voordat dit afval verteert. Ze kregen ook verschillende zogenaamde vaardigheidslessen. Ze gingen aan de slag met messen en lijmpistolen uit de klooikoffer en ze kregen een les met microbits. De uitdaging zit er voor Ad in hoe je die vaardigheden kunt inbedden in een doorlopende lijn zodat leerlingen iets wat ze in groep 4 leren weer kunnen toepassen in groep 5 of 6.

Driejarenplan voor implementatie maakonderwijs

Marino van der Zande van de Pieter Brueghelschool komt al langer met zijn klassen in het iXperium. De Pieter Brueghelschool is zo enthousiast dat ze zelfs een eigen mini-iXperium op school hebben. Directeur Martin Bokx stelde een driejarenplan op waarbij het doel is dat alle leraren actief aan de slag gaan met maakonderwijs. In die drie jaar bedenken ze arrangementen, proberen ze ze uit met leerlingen en borgen ze het maken in hun onderwijs. Daarom sloten ze ook graag aan bij het NRO Onderzoek Maakonderwijs. Ze hebben een iXperiumdesignteam wat arrangementen voor maakonderwijs op de Pieter Brueghel ontwerpt en test. Afgelopen schooljaar is er een maakdag geweest waar alle leraren van de school aan hebben meegedaan. Voor de komende periode zijn er twee maakweken ingepland waarbij de hele school aan de slag gaat met maakonderwijs. Voorafgaand is er een workshopweek om vaardigheden te leren.

Afgelopen jaar was dus het eerste de jaar van het driejarenproject. Marino en de onderzoekers ontwierpen samen met mediamentoren van het iXperium een arrangement. Marino gaf zijn leerlingen de opdracht om het schoolplein van de toekomst te ontwerpen en prototypes te maken. Ze kregen hiervoor acht weken de tijd. De leerlingen deden onderzoek, buiten op het plein maar ook in het iXperium en online. Ze deden ook workshops, bijvoorbeeld hoe je met een microbit een draaimolen kunt aansturen of hoe je met zonnecellen energie kunt opwekken en gebruiken. En daarna gingen ze aan de slag met maken. De dozen met materialen lagen in de gang van de school, het werd een heerlijke puinhoop in de klas. Maar er was vooral veel energie in de klas. Marino leerde om los te laten, om leerlingen te vertrouwen. De ene leerling geef je zo een scherp mes maar de andere leer je eerst even wat je er wel en niet mee kunt doen. De leerlingen pakten al snel uit zichzelf hun eigen rol. Uiteraard presenteerden ze ook hun projecten. Ook toen de inspectiecommissie vanuit het bestuur van de BasisFluvius langs kwam konden de leerlingen goed vertellen wat ze hadden bedacht en hoe ze tot hun ontwerpen waren gekomen.

Vragen die bij Marino opkwamen waren of hij wel alles uit de leerlingen haalde. Moet je loslaten en vertrouwen of toch meer sturen? Het NRO Onderzoek waar de Pieter Brueghel aan meedoet sluit naadloos aan bij het driejarenproject van de school. De onderzoekers ondersteunen met kritische vragen en heldere observaties. Het is mooi om te zien hoe Marino met zijn enthousiasme, en met de ruimte die ze krijgen van directeur Martin, het hele team van de school meekrijgt in het ontwikkelen, ontwerpen en uitvoeren van maakonderwijs. Directeur Martin geeft ook aan dat hun bestuur DeBasisFluvius de ruimte geeft om te experimenteren met maakonderwijs. En om te kunnen leren van de experimenten. Het lerarenteam krijgt de ruimte om zelf vaardig te worden, om zelf te ervaren en zelf arrangementen te ontwerpen. Mooi om te zien hoe deze school drie jaar te tijd neemt om dit uit te werken.

Kennisclips en netwerkborrel

Gedurende de middag namen verschillende deelnemers een kennisclip op. In het hele NRO Onderzoeksproject verzamelen we dit soort kennisclips. Binnenkort hoor je hier meer over.

De dag werd afgesloten met een netwerkborrel. De deelnemers (uit het hele land) vertrokken met maakervaring en vaardigheden, nieuwe kennis en een uitbreiding van hun netwerk. Daar doen we het voor. Tot de volgende bijeenkomst!