Om optimaal gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden die ict biedt voor het onderwijs én om studenten op te leiden in digitale geletterdheid, is het van belang dat docenten over de benodigde competenties beschikken om ict op doordachte en effectieve wijze kunnen inzetten. Om de ontwikkelingen op docentniveau met behulp van onderzoek te kunnen volgen, is in 2023 vanuit het iXperium de monitor Leren en lesgeven met ict voor de tweede keer afgenomen onder HAN-docenten. De monitor bevat vragen over de competenties voor leren lesgeven met ict van docenten, de mate waarin zij ict daadwerkelijk toepassen in hun onderwijs en in hoeverre zij aandacht besteden aan de digitale geletterdheid van studenten. Met behulp van dit instrument zijn de docentcompetenties én het feitelijke gebruik van ict in het onderwijs op groepsniveau in beeld gebracht.
Over de afname
De respons op deze vragenlijst was 30 procent, voldoende om betrouwbare uitspraken te kunnen doen op HAN-niveau. De academies die deelnamen aan de monitor, ontvingen een terugkoppeling van de resultaten middels een praatplaat met aanbevelingen, toegang tot een online portal met gedetailleerde informatie en factsheets per academie.
Hoewel er ten opzichte van 2020 HAN-breed geen significante ontwikkelingen zichtbaar zijn, toonde de monitor wel dat er zichtbare verschillen zijn tussen de HAN-academies als het gaat om lesgeven met ict. Daar waar sommige academies beduidend minder lesgeven met ict, lijkt het erop dat docenten van andere academies het gebruik van ict juist meer zijn gaan omarmen.
Professionalisering onder docenten
HAN-docenten willen zich op verschillende thema’s de komende jaren professionaliseren. Het betreft met name de thema’s ‘activerend leren met behulp van ict’, ‘ontwerpen van blended leren’ en ‘inzet van ict voor (meer) zelfregie bij studenten’. Ook de eigen digitale geletterdheid is een onderwerp waar docenten mee aan de slag willen.
Met betrekking tot het aantal ondernomen professionaliseringsactiviteiten is er sprake van verschillen tussen academies: op een aantal academies wordt relatief vaak deelgenomen aan professionaliseringsactiviteiten op het gebied van onderwijs en ict, waar op andere academies relatief veel docenten aangaven helemaal niet geprofessionaliseerd te hebben op dit thema De docenten die professionaliseren, ondernemen doorgaans voornamelijk kortdurende activiteiten; een beperkt aantal docenten professionaliseert zich op een langdurige en intensievere manier, zoals het volgen van een gerichte opleiding, of deelname aan een iXperiumdesignteam. Zo’n langdurige en intensieve vorm van professionaliseren blijkt wel zeer effectief te zijn om competenties te vergroten en blijkt ook effect op het handelen te hebben in termen van meer inzet van ict in het onderwijs. Kortdurende activiteiten zijn ook effectief bij de ontwikkeling van competenties, maar alleen als er meerdere verschillende activiteiten worden ondernomen.
Aanbevelingen
De resultaten van het rapport laten zien dat regelmatige deelname aan professionaliseringsactiviteiten nodig is om het lesgeven met ict en de aandacht voor digitale geletterdheid van studenten op peil te houden. Het is dan ook raadzaam om docenten aan te moedigen om zich te professionaliseren, waarbij ook de docenten benaderd worden die aangeven geen of minder affiniteit met of interesse in ict te hebben. Daarnaast is het van belang om tegelijkertijd de doorontwikkeling van de docenten die al veel-gebruiker zijn (bijvoorbeeld naar het seniorniveau) te stimuleren én waarderen.
Om docenten zich vaardig te laten voelen op het gebied van leren en lesgeven met ict, is het van belang dat hun competenties worden onderhouden: zij voelen zich competent als zij minstens jaarlijks professionaliseren op het gebied van onderwijs en ict. Langdurige en intensieve vormen van professionaliseren, zoals deelname aan een iXperiumdesignteam of het volgen van een training of opleiding, blijken zeer effectief om competenties te vergroten en het gebruik van ict in het onderwijs te stimuleren. Kortdurende activiteiten zijn ook effectief bij de ontwikkeling van competenties, maar alleen als er meerdere verschillende activiteiten worden ondernomen. Om die reden heeft het de voorkeur dat als docenten korte professionaliseringsactiviteiten ondernemen, dat deze variëren in vorm, zodat de competenties op verschillende manieren aan bod komen.
Meer lezen
De gehele rapportage over de monitor Leren en lesgeven met ict op de HAN vind je hier.
