Hoofdspreker Brennan Spiegel nam ons in hoog tempo mee langs voorbeelden waar Virtual reality wordt ingezet als medicijn of therapie. Met behulp van VR kun je niet alleen de menselijke geest beïnvloeden maar ook de gezondheid van mensen. Door afleiding van VR ervaar je minder pijn. Door een combinatie van muziek en beeld kun je beter ontspannen. Maar er is meer. Patiënten met chronische pijn bleken ineens hun pijn beter te kunnen duiden. Of ze leren met behulp van VR om beter om te gaan met hun pijn. Mensen reageren op verschillende manier; er is een cognitieve ervaring, een sensorische of een affectieve ervaring. Je kunt VR dus ook met verschillende doelen inzetten. Soms leidt het af van pijn. Maar een andere keer kan VR tijdens de pijnlijke wisseling van verband bij mensen met brandwonden zelfs zorgen voor plezier.
Een andere ziekenhuiservaring
Spiegel vertelt ook over andere inzet van VR. Als patiënten in het ziekenhuis liggen zien ze hun kamer en af en toe een arts of verpleegkundige. Maar verder is een ziekenhuis saai en daagt niet uit om je prettig te voelen. Spiegel en zijn team deden pilots met patiënten. Ze vlogen virtueel in een helikopter over een waterval (mooie ervaring) of zwommen met dolfijnen (ontspannen). Vooral voor patiënten die veel pijn hebben en geen pijnmedicatie willen of kunnen krijgen is het fijn om even niet met de pijn bezig te zijn als je in een VR-ervaring zit. Spiegel benadrukt dat ze dit soort onderzoek samen doen met patiënten. Waar heeft een patient behoefte aan, wat zijn de verwachtingen van VR, hoe pas je het toe, waar wanneer etc.
VR tegen depressie
Een mooi voorbeeld was ook dat je VR kunt inzetten bij depressie. Patiënten kregen een ervaring in VR waarbij hen werd gevraagd om een verdrietig (virtueel) kind te troosten. Daarna werden ze in de VR-ervaring geteleporteerd in het kind. Daarna zagen ze zichzelf weer terug die het kind, waar ze intussen zelf in zaten, ging troosten. Zo leren patiënten dat ze zichzelf ook kunnen troosten. Patiënten kijken anders naar zichzelf en hebben meer zelfregie. Ook na een maand was het effect nog meetbaar en hadden patiënten minder last van hun depressie.
Een prachtige case was het virtuele IBS-lab. Patiënten met IBS (prikkelbare darm syndroom) hebben virtueel een heel lab tot hun beschikking. Ze verkennen dit lab met behulp van een kleine robot die hun rondleidt. Mooi is dat de patiënt wordt uitgenodigd om in de rol van arts rond te lopen. En zo behandelt de arts, met hulp van de kleine robot, virtuele patiënten. Op deze manier leren ze van alles over hun aandoening. En vanuit een ander perspectief. In het lab is bijvoorbeeld ook een filosofische kamer waar de patient met zichzelf in gesprek kan, gedachten zichtbaar kan maken en kan beïnvloeden. Ze leren om hun gedachten beter te beheersen, je kunt ze vangen, stoppen, labelen etc.
App-otheek
Op dit soort media goed in te kunnen zetten heb je een apotheek nodig. Welke toepassing zet je in voor welke patient. En hoe onderhoud je dit alles. Spiegel noemt weer dat ze al dit onderzoek doen samen met patiënten. VR geeft je de mogelijkheid om een therapie op maat te geven.
Panelgesprek
Onder leiding van Maurice Magnee, directeur van iXperium Health, gingen Harry van Goor (Radboudumc), Remco Hoogendijk (Sint Maartenskliniek), Ivo Koenen (CZ), Marian Adriaansen (HAN) en ervaringsdeskundige Monique Hoogakker met elkaar in gesprek over de inzet van VR in zorg en welzijn. Bekijk de lezing en het gesprek met ons panel.
Therapie vanuit huis
Ervaringsdeskundige Monique Hoogakker vertelde over haar ervaring met de inzet van VR in haar therapie na COVID-19. Monique had na twee weken corona verschillende klachten: slechte conditie, weinig focus, ze konden woorden niet vinden, kon niet meer plannen. Met als gevolg dat ze haar werk niet meer kon doen maar ook simpele taken als koken niet meer zelfstandig kon doen. Van een sportieve ondernemer werd ze patient. Ze kwam na zes maanden in het project van Harry van Goor van het Radboudumc. De VR-toepassing gaf verschillende oefeningen, de een gericht op conditie, de andere op leren om weer focus op te bouwen. Een mooi bij-effect was dat Monique ook veel plezier had in de VR-toepassing. Er zitten spelelementen in, je ziet je verbetering. En het was fijn dat er in de oefeningen geen relatie was met dingen die ze eerder deed. Als je heel veel niet meer kunt word je daar redelijk depressief van. In de VR-toepassing oefende ze andere dingen, die waren nieuw waardoor het ook niet erg is als je ze fout doet.
Wie betaalt de inzet van VR?
Ervaringsdeskundige Monique kreeg de VR-bril in eerste instantie vanuit het project. Maar daarna wilde ze graag verder met deze vorm van therapie. De zorgverzekeraar wilde de bril niet vergoeden. Uiteindelijk kocht Monique er bril zelf. De vraag is wie betaalt de bril als VR onderdeel is van therapie? Niet iedereen kan er privé een aanschaffen.
Ivo Koenen, inkoper bij CZ, verwacht dat dit in de toekomst mogelijk is. Maar er is wel een uitdaging. Hoe maak je duidelijk dat deze patient de bril nodig heeft? Ivo noemt een voorbeeld waarbij CZ een VR-bril vergoedt voor patiënten met extreme angst voor de tandarts. Ivo geeft aan als het interessant is moet je het onderzoeken. Bij de CZ werken enerzijds inkopers samen met kennisinstellingen om te bepalen welke zorg ingekocht wordt. Maar CZ heeft ook een aparte afdeling die zich helemaal richt op innovatie en de inzet van technologie.
Zijn er ook nadelen?
HAN Lector Marian Adriaansen geeft aan dat je bij de inzet van VR ook moet kijken naar ethische aspecten of privacy bij de opslag van data en gebruik van informatie van patiënten. Een voorbeeld wat ze noemt is een dementerende meneer die heel gelukkig is als hij zijn overleden vrouw weer ziet. Maar is het ethisch om VR in te zetten en iemand een ervaring te geven van een wereld die er niet meer is? Is dat ethisch verantwoord? Genoeg vragen om nog te beantwoorden.
Invloed op het onderwijs
Marian pleit er tegelijk voor dat opleidingen veel meer technologie en dus ook VR opneemt in de opleidingen. Studenten moeten vanaf het begin van hun studie ervaring wat VR kan doen zodat ze later in hun werk als verpleegkundige, fysiotherpeut, mondzorgkundige of ergotherapeut weten wat de voordelen zijn van dit soort therapie.
Ook Harry ziet een noodzaak dat opleidingen technologie meer omarmen. Gelukkig zien we de laatste jaren dat bijvoorbeeld de opleiding tot Verpleegkundige steeds meer aandacht heeft voor de inzet van technologie. Maar er is nog een wereld te winnen.
Locatieonafhankelijke therapie
Remco Hoogendijk, Innovatiemanager bij de Sint Maartenskliniek pleit voor een goeie samenwerking tussen de zorg- en kennisinstellingen. Leer van elkaar, werk samen, gebruik elkaars ervaringen. Een van de grote voordelen van de inzet van VR is dat je niet meer afhankelijk bent van de plek waar je therapie kunt volgen. Het kan thuis, maar ook op de camping. Patiënten kunnen zelf bepalen wanneer ze de therapie volgen. En doordat je de oefeningen kunt afstemmen op de patient zijn patiënten ook trouwer in hun therapie waardoor ze sneller herstellen.
Een van de dingen waar nu meer aandacht voor moet komen is de infrastructuur rondom VR. Als er een update is wil je niet dat alle patiënten even langs moeten komen met hun bril. En als je iets wilt veranderen dan kun je vier brillen wel resetten, maar bij vierduizend brillen wil je dat op afstand kunnen doen. Het zogenaamde mobile devicemanagement moet online kunnen gebeuren. Daar zit nog een uitdaging, maar die kunnen we vast ook oplossen.
Lees ook het interview van SAM met Ivo Koenen en Remco Hoogendijk.
