De affiniteit met technologie zat er bij Ingeborg al vroeg in: als kind verdiepte ze zich al in de nieuwste technische snufjes. Dat, in combinatie met de interesse in het ontwerpen van innovatief onderwijs maakte dat Ingeborg zich besloot in te schrijven voor de Master Ontwerpen Van Eigentijds Leren (MOVEL). In de MOVEL is een centrale rol weggelegd voor leren en lesgeven met ict. Er wordt in de werkcolleges ook aandacht besteed aan de toepassing van artificiële intelligentie (AI) in het onderwijs, een onderwerp dat momenteel ‘hot’ is in onderwijsland. Ook onder Ingeborg en haar collega’s binnen de International School of Business (ISB) leeft dit thema. Hoewel de meningen verdeeld zijn, heeft Ingeborg een duidelijk standpunt: “Ik omarm het. Ik denk dat je met zulke techniek in opkomst niet vroeg genoeg kan beginnen met daarmee te werken en te leren.”
Toepassing van AI in het onderwijs: niet óf, maar hóe
Want dat AI niet meer verdwijnt, dat is volgens Ingeborg duidelijk. Ook onder studenten wordt het al regelmatig gebruikt. De vraag moet dan ook niet zijn óf we AI gebruiken in het onderwijs, maar eerder hóe: op die manier kunnen we studenten leren er op verantwoorde manier mee om te gaan. “We komen er niet onderuit dat deze technologie blijft,” aldus Ingeborg. “Ik denk alleen dat het wel heel disruptief is voor de manier waarop we ons onderwijs inrichten en dat we met z’n allen daar wel over na moeten denken. We kennen natuurlijk allemaal de voorbeelden van toen de computer en het internet kwamen. Toen zeiden we massaal: ‘als studenten alles online opzoeken, dan leren ze niets meer’. Studenten zoeken tegenwoordig alles op, maar moeten de juiste informatie- en mediavaardigheden aanleren om ermee om te gaan.” Datzelfde geldt voor het gebruik van AI: “Het is belangrijk dat we het gesprek met studenten én docenten gaande houden en hen voorlichten over: wat is het, wat betekent het voor studenten, wat kun je er wel én niet mee?”
De dialoog aangaan met studenten
Zelf maakt Ingeborg in haar rol als docent nog maar beperkt gebruik van AI. Automatische tekst genereren in Word en Powerpoint doet ze met enige regelmaat. Op het gebruik van ChatGPT door studenten heeft ze weinig tegen. “Ik vind het niet erg als mijn studenten iets met ChatGPT maken, zolang ik er daarna maar wel een waardevolle dialoog over met ze kan voeren,” stelt Ingeborg. “Het gaat er volgens mij veel meer om dat je gaat leren een goede vraag te stellen aan de chatbot, zodat je er goede informatie uit krijgt. Ook moet je kritisch kijken naar de informatie die je krijgt.” Het gebruik van ChatGPT kent dus twee kanten: over de output moet je de waardevolle, kritische dialoog aangaan, maar aan de voorkant moet je studenten ook leren de juiste input te geven door ze te leren de juiste vragen te stellen.
Andere invalshoeken, nieuwe perspectieven
In werkgroepen met studenten heeft ze ook al enkele malen met ChatGPT gewerkt. Ingeborg: “Studenten die bezig waren met hun onderzoek en al een onderzoeksvraag hadden geformuleerd, heb ik de opdracht gegeven deze eens aan ChatGPT voor te leggen. Vervolgens zijn we in een groep de discussie aan gegaan over de uitkomst: wat mist er? Als andere studenten naar jouw vraag en het antwoord van ChatGPT kijken, welke vragen roept dat dan bij hen op? Dat blijkt achteraf voor die studenten een heel waardevolle oefening te zijn geweest.”
Het gebruik van ChatGPT helpt hierbij om de onderzoeksvraag vanuit een andere hoek te bekijken en dat spreekt studenten aan: “Studenten vinden het over het algemeen heel interessant als je ze meerdere perspectieven voorlegt. Dat zijn dingen waar ze zelf ook over nadenken, soms ook niet helemaal mee bezig zijn, dus nog niet helemaal bewust van zijn, en dat ze daarna melden: ‘hé, het heeft toch wel even mijn ogen geopend’.”
Ook collega’s maken regelmatig gebruik van ChatGPT, bijvoorbeeld om inspiratie op te doen voor het bedenken van opdrachten. Het gebruik van de AI-toepassing kan hierbij helpen om andere invalshoeken te belichten en een ander perspectief aan te nemen. Die verschillende perspectieven passen bij integraal werken, een methode waar Ingeborg zelf een voorstander van is. “Ik geloof heel erg in integraal werken. Als ik kijk binnen de ISB, dan zitten daar alleen maar economische opleidingen. De communicatieprofessional die ik uiteindelijk oplever, wordt veel waardevoller als die gaat samenwerken met een engineer of met een leraar, want die hebben allebei een andere achtergrond en kunnen vanuit een ander perspectief naar een probleem kijken. We hebben in de samenleving mensen nodig die outside the box naar maatschappelijke vraagstukken kunnen kijken en probleemoplossend kunnen denken. AI kan daar een belangrijke rol in spelen omdat het, als je de juiste vragen stelt, je ook op nieuwe ideeën brengt. Het is een soort ideeëngenerator. Ik hoor ook wel eens dat het een bullshitgenerator wordt genoemd, maar dat is maar net hoe je het gaat gebruiken en hoe je er kritisch naar kijkt.”
De verdieping in
Door de toepassing van AI kan er meer ruimte ontstaan om dichterbij de student te staan, aldus Ingeborg. “Ik denk dat er door AI in het onderwijs meer ruimte gaat komen om meer met je studenten bezig zijn en de dialoog aan te gaan over de stof en de inhoud. Je kan eigenlijk een stapje dieper gaan. Waar studenten eerst alles van A tot Z moesten leren, stappen ze nu ergens zelf in en ga je daarna het gesprek met ze aan, waardoor het leren ook veel betekenisvoller voor ze wordt.”
Bovendien zijn er al VR-tools die studenten feedback geven op bepaalde vaardigheden, zoals virtuele cliënt Max en leerlinge Dana. In combinatie met een zelflerend systeem dat bijvoorbeeld stemgebruik en lichaamshoudingen kan monitoren, kan een VR-tool helpen om heel gerichte feedback te geven. Bovendien biedt het een veilige omgeving voor studente om in te kunnen oefenen. Ingeborg: “Directe feedback met behulp van VR, zoals bij virtuele cliënt Max, dat soort dingen juich ik heel erg toe, want in een leeromgeving moet er gewoon een mogelijkheid zijn om ook een fout te mogen maken, en dat kun je in VR natuurlijk perfect doen.”
Geen menselijke kant
Hoewel Ingeborg enthousiast is over het gebruik van AI, vindt ze het van belang om studenten te stimuleren kritisch en waakzaam te blijven. “Het internet is gevoed met biased informatie en zo’n AI-tool als ChatGPT traint zichzelf hiermee,” vertelt Ingeborg. “In het kader van kansengelijkheid, wat natuurlijk een heel actueel thema is in het onderwijs, is het daarom van belang om met studenten het gesprek te blijven voeren over hoe data geïnterpreteerd moeten worden. AI heeft geen menselijke kant en juist die menselijke kant is heel belangrijk.” Dit bewustzijn onder studenten kan enkel bijgebracht worden door docenten die zelf media- en digivaardig zijn. Binnen de HAN moet men dus leren werken met digitale technologie en leren om op de juiste manier aan de juiste ‘knoppen’ te draaien, waarbij ook nog eens rekening gehouden wordt met dingen als mediawijsheid, ethiek, privacy, aldus Ingeborg.
Daarnaast benadrukt Ingeborg het belang van bronvermelding en auteurserkenning. “Je kan niet zomaar een Vermeer kopiëren, maar als je er iets nieuws aan toevoegt en er iets anders van maakt, dan zou je kunnen zeggen dat je geïnspireerd bent geraakt en dat het van jou is. Maar dat is wel een dialoog die we moeten voeren met studenten: hoe kijken zij daar tegen aan? Wat is waar, wat is niet waar? Wat is echt, wat is niet echt? Dat geldt ook voor stemvervalsing. Met AI kunnen we Donald Trump álles laten zeggen.”
Het gesprek blijven voeren
Conclusie: Ingeborg is enthousiast over het gebruik van AI in het onderwijs, maar wel onder de voorwaarde dat het gebruik ervan leidt tot méér tijd voor onderwijs en dat het aanleiding geeft tot het voeren van een waardevolle dialoog met studenten. Het blijft van essentieel belang om het gesprek over het gebruik van AI onder zowel docenten als studenten gaande te houden en de menselijke maat te behouden. Bang dat AI de docent overbodig maakt, is Ingeborg niet. “Ik denk niet dat hele vakgebieden gaan verdwijnen. We zullen wel anders gaan werken in die vakgebieden: het zal veel meer gaan om de menselijke maat en hoe je samenwerkt. Dat AI daar een aantal taken in overneemt: waarom niet? Dan komt er alleen maar meer ruimte voor menselijk contact en dat is eigenlijk heel goed.”
Over de Maand van AI in het onderwijs
De opkomst van AI gaat gepaard met zowel kansen als zorgen. Dit maakt het belangrijk om te leren werken met AI en hier in het onderwijs aandacht aan te besteden. Om die reden vindt er ook in 2023 weer de maand van AI in het onderwijs plaats. De maand van AI in het onderwijs is bedoeld om bewustwording te creëren met betrekking tot AI in het onderwijs en om kennis te delen vanuit onderzoek en praktijk. Er worden verschillende activiteiten georganiseerd: (online) evenementen voor docenten, studenten en andere onderwijsprofessionals, maar ook anderen die geïnteresseerd zijn in AI. Benieuwd naar het hele programma aan activiteiten van SURF? Dat vind je hier. Op deze pagina lees je meer over AI in het onderwijs binnen de HAN.
