Wat was de vraag van basisschool De Buut?
Het designteam van basisschool De Buut maakte deel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO en heeft gelopen van 2019-2022. Het designteam van De Buut richtte zich op het op maat aanbieden van rekenonderwijs met als doel de zelfsturing van de leerlingen te vergroten. Het schoolteam ervaart een probleem omdat de huidige rekenmethode en verwerkingsmaterialen te sterk leunen op de leerkracht, wat geïndividualiseerd leren belemmert. Dat past niet goed bij de visie van de school die meer gepersonaliseerd leren wil aanbieden.
Wat heeft het designteam gedaan?
In eerste instantie is de methode MATH van Exova aangeschaft. Deze wordt sinds begin schooljaar 2019/2020 ingezet. Daarnaast zijn op basis van gesprekken met leerlingen en de literatuur oorzaken en mogelijke oplossingen voor het probleem van beperkt eigenaarschap bekeken. Het belangrijkste voor de school is dat leerlingen in staat worden gesteld zelf regie te nemen over hun leerproces. Daarvoor moeten ze leerdoelen weten, begrijpen waarom die relevant zijn en zelf kunnen bepalen of ze de stof al beheersen.
Vanuit de leerdoelen en subdoelen zoals geformuleerd in MATH en een overkoepelend thema, is het designteam aan de slag gegaan met het bedenken van activiteiten die passen binnen rekenen, het maakonderwijs en waar mogelijk ook taal. Naast de activiteiten (met ict) die het designteam heeft bedacht, is er gestart met thematisch werken. Het eerste thema was ‘Amerika’. Leerlingen bedenken zelf leeractiviteiten waarmee ze aan hun leerdoel werken. Het thema is geëvalueerd met collega’s en leerlingen, vooral wat betreft zelfregie en motivatie.
Wat heeft het designteam opgeleverd?
Op basis van de evaluatie van het eerste arrangement heeft het designteam aanknopingspunten en nieuwe ontwerpeisen geformuleerd voor het eerstvolgende arrangement, dat als thema ‘de Gouden Eeuw’ heeft. De belangrijkste les uit de evaluatie van het eerste thema is de ruimte voor zelfsturing door leerlingen; leraren mogen de regie op het leerproces wat meer loslaten. De tweede variant van het leerarrangement is wel uitgevoerd, maar door de corona-omstandigheden enkel informeel geëvalueerd. De lessen die daaruit zijn getrokken hebben vooral te maken met het ontwerpen van het leerarrangement en de uitvoering. Het is belangrijk dat leerkrachten vanaf de start, dus vanaf het ontwerp, betrokken zijn bij het leerarrangement, omdat er anders verschillen kunnen ontstaan in de uitvoering.
In de coronaperiode moesten verschillende leerjaren die normaal gezamenlijk op een leerplein werken in de eigen leerjaarbubbels blijven. Hierdoor was het onmogelijk om nog groepsdoorbrekende projecten te realiseren en konden er geen leerarrangementen meer worden uitgevoerd. Bij aanvang van het schooljaar 2021-2022 is bepaald hoe een volgend leerarrangement er uit kan zien en welke leerpleinen hieraan deel zullen nemen. De voorkeur is om alle leerpleinen hierin mee te nemen, zowel in het ontwerp als in de uitvoering.
In het derde jaar van het proces is de focus bij De Buut komen te liggen op de zelfregulatievaardigheden van leerlingen. Op basis van de ervaringen van de leraren in de voorgaande jaren bij zowel het werken vanuit MATH als binnen de thema’s, bleek dat de zelfregulatie van de leerlingen te wensen overliet. Om de zelfregulatie van leerlingen te vergroten is gekozen om het programma Breinhelden in te zetten.
Om het rekenonderwijs meer betekenisvol te maken heeft de school een leerarrangement ontwikkeld waarbinnen specifiek voor rekenen de leerdoelen zijn gekoppeld aan inhoudelijke thema’s. Opdrachten zijn bijvoorbeeld een menu opstellen met recepten, deze recepten uitwerken, ingrediënten halen, een restaurant inrichten en ouders uitnodigen, de avond organiseren waarop ouders kunnen komen eten, etc. Bij de start van het thema maken de leerlingen een toets in MATH. Op basis hiervan kunnen leerlingen zelf bepalen aan welke domeinen ze nog moeten werken en bij welke instructie ze nog aan moeten sluiten. Leerlingen gaan aan het werk op basis van de materialen die per leerdoel worden aangeboden en houden hun vorderingen bij op een website in Google Classroom. De leerlingen krijgen feedback van de leraar in een leergesprek.
Het designteam heeft veel kennis en inzichten opgedaan. Zo hielp het opstellen van de werkhypothese bij de explicitering van eigen opvattingen van leraren. Samen weet je meer dan alleen. Ook het actantnetwerk gaf nieuwe inzichten voor het invullen van het gewenste arrangement. De uitvoering van het eerste thematische leerarrangement is zowel door de leraren als door de leerlingen als enorm enthousiasmerend ervaren. Ten slotte werd de interdisciplinaire samenwerking in het designteam als prettig en waardevol ervaren: het voelde als een synergie tussen verschillende expertises en er is echt samen vanuit verschillende perspectieven gekeken naar het praktijkprobleem en een daarbij passend leerarrangement.
Dit designteam maakte deel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO.
