Maakonderwijs via ontwerpend leren bij de Pieter Brueghelschool

Wat was de vraag van de Pieter Brueghelschool?

Basisschool Pieter Brueghel wilde weten hoe leraren het Fablab (maaklokaal) van de school kunnen gebruiken, hoe dit gebruik kan worden geïntegreerd in het onderwijs en welke didactiek daarbij past. Het designteam ziet dat maakonderwijs mogelijkheden biedt:

  • voor leerlingen die in het schoolse leren niet zo goed zijn, maar wel heel creatief zijn om ook ergens in uit te kunnen blinken;
  • om de leerlingen niet alleen met hun hoofd te laten leren, maar ook met hun handen;
  • voor samenwerkend leren, maar niet per se als ‘must’ (leerdoel)
  • voor de koppeling met methodes: leerlingen leren om iets te doen met de kennis die ze opdoen uit de boeken (en vanuit problemen in het maakproces ook teruggrijpen op de kennis in de boeken).

Ict wordt hierbij gezien als een vanzelfsprekend onderdeel van maakonderwijs en moet in het te ontwikkelen leerarrangement zo veel mogelijk centraal staan. Het designteam heeft twee jaar gelopen vanwege de brede vraag en de koppeling met het maakonderwijs.

Wat heeft het designteam gedaan?

Het designteam is gestart met het verder verkennen van het vraagstuk. Er is ervaring opgedaan met maakonderwijs door voorbeeldlessen uit te proberen. Om het draagvlak voor maakonderwijs binnen het team van de school te vergroten is een studiemiddag rond het thema verzorgd voor het hele team van de school.

Leerlingen van de school zijn tijdens een kunst- en techniekweek aan de slag gegaan met projecten rondom kunst en techniek/technologie en hebben ateliers bezocht. Verder is de Alan Turingschool te Amsterdam bezocht, waar maker-educatie een belangrijk onderdeel uitmaakt van het schoolconcept. Rond de zomervakantie in 2019 is er in de school een maaklokaal ingericht met een grote diversiteit aan materialen (van open eind- tot ict-materialen).

Groep 7/8 van de school heeft deelgenomen aan het maakproject Arnhem Innovate. Daarin hebben de leerlingen een eigen schimmenspel ontworpen en de schimmen laten bewegen met behulp van Servo-motortjes van Micro:bit die zij zelf hebben geprogrammeerd. De school heeft ook intensief deelgenomen aan de Conferentie Fablearn Dialogues te Arnhem (oktober 2019). In oktober vond ook de eerste maakweek plaats, met als thema ‘Vervoer van de toekomst’, waarbij in alle klassen een maak-/ontwerp-les is uitgevoerd. Aan het eind van deze maakweek hebben de leerlingen een presentatie gehouden voor de klas en voor de ouders.

Daarna is verder gewerkt aan het arrangement maakonderwijs waarin ook ict een rol speelt. In maart 2020 heeft een ALPO-student een onderzoek afgerond naar technische vaardigheden in het basisonderwijs. Het product van dit onderzoek is een onderbouwde leerlijn voor het aanbieden van de technieken voor het maakonderwijs. In de rapportage en de leerlijn is ook aandacht voor rol die ict kan spelen binnen dit techniekcurriculum.

Wat heeft het designteam opgeleverd?

Vanwege corona is er geen kans meer geweest om het volledige arrangement uit te werken en te testen. Wel is er in de maakweek van oktober 2019 een arrangement ontwikkeld dat volledig doorlopen is en wat verdere aanknopingspunten biedt. In het thema Vervoer van de toekomst denken de leerlingen in groepjes na over problemen van/bij het vervoer. Daarna worden ze uitgedaagd een nieuwe/verbeterde vorm van vervoer te verzinnen die deze problemen kan oplossen. De problemen worden in samenspraak met leerlingen naar de oppervlakte gehaald (bijvoorbeeld files, milieuvervuiling, ongebruikte voertuigen, wegen door natuur etc.). Via de ontwerpcirkel doorlopen de leerlingen een traject waarbij ze aan het eind een ontwerp presenteren. De fases die zij doorlopen worden steeds geëvalueerd.

Het leerarrangement Vervoer van de toekomst is met de leerlingen geëvalueerd. Hieruit blijkt dat de kinderen een geweldige week hebben gehad, waarbij ze de eerder aangeleerde technieken in konden zetten. De ‘maaktaal’ was door de gehele school identiek. Leerlingen ontwikkelen nieuwe competenties, maar ook docenten hebben geleerd een andere, meer coachende rol aan te nemen. De vertraging en verdieping die de designteam-aanpak teweeg heeft gebracht was volgens de designteamleden erg waardevol, zo ontstond er ruimte om te verhelderen. Daarnaast is er veel kennisdeling en samenwerking buiten de school om ontstaan.