Digitaal lezen in een vreemde taal
Er wordt steeds meer digitaal gelezen. Voor het schoolvak Engels betekent dit dat er een grote hoeveelheid aan authentiek leesmateriaal voorhanden is, waar dat eerder niet het geval was. Naast kansen, levert dit ook nieuwe uitdagingen op. Een digitale leesomgeving stelt andere en soms ook hogere eisen aan de leesvaardigheid.
Samen met docenten Engels uit het voortgezet onderwijs willen we leren begrijpen hoe juist die digitale leesomgeving ingezet kan worden om de hogere-orde-leesvaardigheid van leerlingen te vergroten. Het onderzoek richt zich nadrukkelijk op de rol die kennis en opvattingen van docenten Engels hierbij spelen.
iXperiumdesignteams
Een deel van het onderzoek is inmiddels al uitgevoerd in de praktijk. Hiervoor zijn op een aantal scholen iXperiumdesignteams ingericht. De docenten binnen deze teams hebben met elkaar lessenseries ontwikkeld gericht op het bevorderen van de hogere-orde leesvaardigheid. De lessen werden vervolgens geobserveerd, geëvalueerd, en her-ontworpen door de teamleden, waarbij de focus lag op het leren van de leerlingen. De docenten onderzochten zo in hun eigen praktijk wat werkte voor wie, hoe en waarom.
Literatuurstudie
Het eerste artikel in dit promotieonderzoek is een literatuurstudie naar wat er bekend is over lezen in een digitale omgeving in een vreemde taal. Manon startte met ruim zevenhonderd artikelen en gebruikte uiteindelijk 31 artikelen in haar literatuuronderzoek. Ze onderzocht vragen als “Wat weten we over digitaal lezen een vreemde taal? Wat zijn belangrijke kenmerken van digitale leesomgeving zelf? Waarin verschilt zo’n omgeving van een papieren tekst die je leest? Wat komt er naar voren over de taken die je uitvoert om tekst te begrijpen? Wat zegt het over de lezers? En Wat doet de tekst met de lezers?”. In het artikel doet Manon een aantal aanbevelingen voor vervolgonderzoek.
Digitaal lezen is geen tegenstelling van lezen van papier, het is een verlengstuk van de papieren tekst. Je hebt er als lezer wel andere strategieën en vaardigheden voor nodig. Bijvoorbeeld bij een tekst die je leest van papier kun je ervoor kiezen om wel of niet een woord wat je niet kent op te zoeken in een woordenboek. Dat haalt je wel even uit de tekst. In een digitale omgeving kun je het woordenboek integreren in je tekst waardoor het makkelijker en minder afleidend is om een woord meteen op te zoeken. Uit een van de onderzoeken, waarbij lezers van een papieren tekst werden vergeleken met lezer van een tekst in een digitale omgeving, bleek dat uiteindelijk het tekstbegrip van beiden groepen ongeveer even goed was. Online lezen kostte wel iets meer tijd. Maar leerlingen die online lazen zochten meer woorden op. Dus op woordniveau en diepgang haalden ze er meer uit.
Bij een digitale omgeving heb je meer input dan alleen tekst. Je hebt bijvoorbeeld ook links, plaatjes of filmpjes. Om niet te verdwalen heb je zogenaamde navigational skills nodig. Welke keuzes maak je, waar klik je op? Hoe zorg je dat je de weg niet kwijtraakt? Plaatjes, films en links strijden om aandacht met de tekst. Welke keuzes maak je als lezer om je taak uit te kunnen voeren? Bij het lezen van langere teksten kan lezen op papier een voordeel geven, je houdt dan meer focus op de tekst. Maar het ligt wel aan het doel waarmee je leest.
Als je in een digitale leesomgeving werkt met bijvoorbeeld word glosses (toelichting in de tekst) of eerst een film kijkt dan kan het je ook juist ondersteunen om de context en daarmee ook ze tekst zelf beter te begrijpen.
Aanbevelingen
De scope van veel onderzoek zou wat Manon betreft groter mogen zijn; onderzoek niet alleen studenten Engels op een universiteit maar juist ook leerlingen in 4 havo of 5 vwo.
Veel onderzoeken vonden plaats binnen een gecontroleerde digitale omgeving: er waren al keuzes gemaakt waar leerlingen mee moesten werken in de digitale omgeving. Er waren weinig onderzoekers die observeerden wat leerlingen nu doen als ze zelf mogen kiezen. Als je leerlingen de ruimte geeft dan kunnen ze je verrassen. In praktijk blijkt bijvoorbeeld dat ze moeilijke teksten niet uit de weg gaan. Dat kwam uit de studie in de iXperiumdesignteams. Een van de aanbevelingen van Manon is dan ook om juist hierop meer onderzoek te doen. Een ander punt was dat veel onderzoekers zelf ook docent waren van de groep leerlingen waarbij ze onderzoek deden. Daarom komt uit het onderzoek niet naar voren wat de aanpak vraagt van de docent. Juist hierin wil Manon zich ook verder verdiepen in vervolgonderzoek.