Betekenisvol leren met devices

Steeds meer scholen maken gebruik van devices om hun onderwijs te ondersteunen. Deze worden veelvuldig gebruikt om te oefenen, automatiseren en te verwerken. Ook bij ons was dit niet veel anders. Dit basisgebruik is mooi, maar er is nog zoveel meer mogelijk om het onderwijs te verrijken.

Om ict als middel te gebruiken om op andere manieren je doelen te behalen. Om betekenisvol(ler) onderwijs te bieden en om op maat te gaan werken. Om hier richting en vorm aan te geven zijn we in februari 2018 gestart met een iXperiumdesignteam, gericht op het ontwerpen van betekenisvolle lessen met de inzet van ict.

“In de iXperiumdesignteams ontwerpen leraren, lerarenopleiders, onderzoekers, ict-experts en studenten samen ict-rijke leerarrangementen.”

De twee doelstellingen van ons designteam waren het onderzoeken hoe je betekenisvolle lessen kunt creëren en hoe ict daarbij een meerwaarde kan hebben en om tot een ‘handleiding’ te komen waarmee we collega’s mee kunnen gaan nemen in dit proces.

Ons onderzoek richtte zich op drie concepten: wat maakt een activiteit betekenisvol, hoe kan ict een meerwaarde hebben en hoe kunnen we rechtdoen aan verschillen, daarvoor keken we naar de dimensies van gepersonaliseerd leren en het Tablio-project.

In eerste instantie moesten we de ‘holle’ term ‘betekenisvol’ betekenis geven. We roepen er al snel om in het onderwijs, maar iedereen heeft een andere definitie van het woord. Vanuit ervaringen en literatuur kun je tot een flinke lijst komen. Vanuit onze vraag, met het ontwerpen van lessen in het achterhoofd, moeten we zorgen voor een kleine en concrete lijst aan kenmerken die wij van belang achten voor onze lessen. Vanuit Kleppen Dicht (Van Slobbe & Van Ast, 2016) kwam de vijfhoek ‘Meaningful Learning’, model van Howland, Jonassen en Marra (2012) als onderlegger voor betekenisvol leren met ict. Dit werd de basis van onze lesontwerpen.

  • Context / authentiek / voorstelbaar / aansluitend op belevingswereld/praktijk
  • Actief leren / creëren / iets maken
  • Zelfregie, keuzevrijheid in manier van werken

Ict moet hierbij ondersteunend zijn en een toegevoegde waarde hebben, om dit te bepalen hebben we gebruik van gemaakt van het SAMR-model (Puentedura, 2006). Dit model biedt handvatten om in te zien in hoeverre je ict gebruik innovatief is. Hoe hoger in de schaal, des te meer verandert je onderwijs. Interessante vraag hierbij is of een hoger niveau ook het meest effectief is voor elke les.

Het derde concept was gericht op het rechtdoen aan verschillen. Hierbij gebruikten we het model met ‘Dimensies van gepersonaliseerd leren’ (Kral, Van Loon, Van de Neut, De Ries, 2016). Dit model gaf ons diverse handvatten om de zelfregie van leerlingen te stimuleren. We gebruikten evaluatievragen uit de meetlat rechtdoen aan verschillen, zoals: is er differentiatie in wat, hoe, waar en in welk tempo er wordt geleerd? Door leerlingen verschillende keuzes te geven, kunnen ze kiezen wat past en creëer je daarmee differentiatie.

Daarnaast gebruikten we het Tablio-project, een Europees project dat gericht is op het realiseren van differentiatie, gebruik makend van tablets of andere mobiele toestellen. Uit dit onderzoek is o.a. een concept map gekomen en ontwerpprincipes. Dit gaf een focus op manieren van differentiatie. Is differentiatie bijvoorbeeld leerlinggericht, differentieer je op interesse, niveau of leerprofiel? Of is het leraargericht en zit de differentiatie op inhoud, proces of product?

Uit de gegeven lessen is het (nog) moeilijk om te bepalen of deze manier van werken meer leerrendement oplevert. Wel was de zichtbare betrokkenheid onder leerlingen groot en gaven ze achteraf aan dat deze manier van werken motiveert. Deze opbrengsten zijn voor mij de bevestiging dat het van belang is om je onderwijs ook eens ‘anders’ vorm te geven, de methode los te laten en leerlingen veel vaker een keuze te geven in manier van werken. ict kan deze keuze faciliteren en ervoor zorgen dat dit organiseerbaar is.

Ik heb de ervaringen van het designteam en mijn eigen arrangementen verzameld op een website. Maak gerust gebruik van ideeën of laat je inspireren om tot eigen arrangementen te komen. Ook de ontwerpeisen zijn hier te vinden om naast je lesontwerp te leggen.

Dit zijn de leden van ons iXperiumdesignteam:
Koen Jansen, leraar groep 8, basisschool De Driemaster
Meral Bekdemir, leraar groep 3/4 (schooljaar 2017/2018) en later groep 5/6 (schooljaar 2018/2019), basisschool Het Kleurrijk
Jacqueline Goedhart, procesbegeleider vanuit iXperium
Marjoke Bakker, onderzoeker iXperium
Roland Kok, lerarenopleider HAN Pabo
Barbara Berends, mediamentor iXperium
Pieter van Rooij, ict-expert bij St Josephscholen en specialist leren en lesgeven met ict bij iXperium, is als geïnteresseerde aangesloten (tot november 2018)