(Voormalig) IVKO-docenten Marie Mart (CKV en Kunst Algemeen) en Anneke (Mode en Textiele vormgeving) waren onderdeel van het designteam ‘Een lessenserie op het snijvlak van kunst, wetenschap en (digitale) technologie’, waarin zij in schooljaar 2020/2021 aan de slag gingen met de vraag hoe leerlingen gestimuleerd kunnen worden om zelf te gaan experimenteren met digitale technologieën en hoe zij een kritische houding leren ontwikkelen ten opzichte van de inzet van ict-toepassingen. In dit artikel vertellen Anneke en Marie Mart vertellen hoe zij terugblikken op het traject en tot welke (blijvende) opbrengsten en effecten dit designteam geleid heeft.
Succesvolle samenwerking
Hoewel het inmiddels ruim drie jaar geleden is dat het designteam van start ging, vertellen Anneke en Marie Mart nog met veel enthousiasme over hun deelname aan dit team. Beiden kijken met tevredenheid terug op zowel het proces als de resultaten. “De samenwerking in het designteam zorgde ervoor dat er echt iets gebeurde,” aldus Anneke. “We hebben een mooie concrete, onderbouwde lessenserie opgeleverd en daar zijn we heel trots op.”
Het leerarrangement dat door het designteam is ontwikkeld (‘Snack van de toekomst’) is inmiddels een structureel onderdeel van het curriculum van de IVKO – en dat terwijl zowel Marie Mart als Anneke zelf niet langer betrokken zijn bij de uitvoering van het arrangement. Dat de lessenserie is overgenomen door andere docenten binnen de school, valt mede te verklaren door de betrokkenheid van deze docenten bij de ontwikkelingen binnen het designteam. Ze werden aangehaakt tijdens de ontwerpfase en zijn geïnformeerd over de uitvoering van de lessenserie gedurende het traject.
Structurele verrijking van het curriculum
Ook op andere manieren is het onderwijs binnen het IVKO verrijkt: het ontwerpen en onderzoek doen heeft in veel opdrachten van het onderwijs een vaste plek gekregen. Daarnaast zijn leerlingen zich door het werken vanuit de ontwerpcyclus veel bewuster van de verschillende stappen van het ontwerp- en leerproces en het belang hiervan. Anneke: “Door juist te werken vanuit de ontwerpcyclus en deze expliciet mee te nemen in het digitaal portfolio, kijken leerlingen anders naar hun eigen proces. Ze snappen het belang van de verschillende stappen in het proces en zien de meerwaarde van het doen van onderzoek en het hele proces daarna, waarin juist reflectie een plek heeft.”
De werkwijze met open complexe opdrachten die binnen het IVKO wordt gehanteerd, leent zich daarbij goed voor persoonlijke leerprocessen. Kritisch reflecteren op het eigen leer- en maakproces is inmiddels dan ook een vast onderdeel van vrijwel alle opdrachten die de leerlingen krijgen. Marie Mart: “Reflectie zit in de manier van werken, in de cultuur van de school en is inherent onderdeel van het maken van kunst.”
De blik op het leren van leerlingen binnen de IVKO is bovendien mede door het designteam veranderd: de nadruk ligt nu vooral op de ontwikkeling en behoeften van de leerling in plaats van op het behalen van leerdoelen. In de praktijk betekent dit dat leerlingen werken aan eigen opdrachten binnen brede kaders. Docenten nemen hierbij een coachende rol aan en onderzoeken samen met de leerling wat hem of haar uitdaagt. “Als je als coach de leerlingen uitdaagt, gaat er een vuurtje aan,” licht Anneke toe. “Door leerlingen hun eigen invulling te laten geven aan een opdracht, zijn ze intrinsiek gemotiveerd om te leren. De ruimte voor eigen invulling, in combinatie met de verankering van onderzoek doen en reflecteren op het eigen proces, bereidt leerlingen goed voor op hun vervolgopleiding.”
Vakoverstijgende samenwerking en onderlinge uitwisseling
De vakoverstijgende samenwerking die binnen de IVKO gedurende het designteam is gestart, heeft geleid tot een grote bereidheid bij andere docenten om vakken meer vakoverstijgend aan te bieden. Het designteam heeft immers laten zien hoe goed dit vakoverstijgend samenwerken werkt. Er is zelfs een gezamenlijke appgroep opgericht waarin docenten van verschillende vakken elkaar inspireren en nieuwe ontwikkelingen delen. Samen vormen zij een innovatieve denktank die zich verdiept in nieuwe beeldende technieken en die openstaat voor ict-technieken, aldus Marie Mart. Vakoverstijgend werken is dus echt een nieuwe manier van werken die breed wordt ingezet en zelfs als zodanig is opgenomen in het schoolplan. Het bijzondere is dat deze ontwikkeling pas ná het designteam echt vorm heeft gekregen.
Volgens Marie Mart heeft het designteam daarnaast bijgedragen aan de open houding van collega’s ten aanzien van allerlei nieuwe ontwikkelingen, inclusief ict. “Een open houding is nu echt de norm in de samenwerking,” aldus Marie Mart. Ook zijn de docenten in staat om adequaat te kunnen co-teachen.
Gedurende de looptijd van het designteam heeft er tot slot regelmatig uitwisseling plaatsgevonden met andere scholen van de MSA. Deze scholen konden op die manier profiteren van de opbrengsten van het designteam.
Duurzame krachtenbundeling
Naast de lessenserie heeft het designteam verschillende blijvende effecten binnen de IVKO gesorteerd, vertellen Marie Mart en Anneke. Zo heeft het designteam geleid tot een structurele samenwerking met de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA). De OBA verzorgde tijdens het designteam workshops over Tinkercad voor zowel de designteamleden als de leerlingen.
Vanuit de behoefte om een plek te hebben waar leerlingen aan de slag konden met 3D-printen, kwam het designteam bij deze organisatie terecht, wat uitmondde in een blijvende samenwerking. Anneke: “Op advies van de procesbegeleider vanuit het iXperium is er contact gezocht met Maakplaats021. Toen we met elkaar in gesprek gingen, bleek vanuit Maakplaats021 dat er behoefte was om haar doelgroep te verbreden in het voortgezet onderwijs. Voor verschillende subsidies en projecten had de Maakplaats021 daarvoor verbinding nodig met de doelgroep: de leerlingen.” De behoeftes van beide partners kwamen dus mooi samen. Dit heeft geresulteerd in een krachtige solide samenwerking die een bredere plek in het onderwijs heeft gekregen. Anneke: “De maakplaats is een verlengstuk geworden van het IVKO.”
De positieve ervaringen in de samenwerking met onder andere de OBA en de Maakplaats021 heeft bovendien geleid tot een andere mindset. “We zijn nu echt onderdeel van een netwerk,” vertelt Anneke. “Daardoor kun je gemakkelijker op organisaties afstappen voor samenwerking en hiervoor open staan en andersom kunnen andere organisaties ons gemakkelijker vinden.”
Succesfactoren
Het moge duidelijk zijn: het designteam van Anneke en Marie Mart heeft tot prachtige, blijvende resultaten gezorgd. Welke factoren hebben bijgedragen aan dit succes? “Een heel belangrijke voorwaarde is geweest dat er door de schoolleiding veel ruimte is gecreëerd om als designteam aan de slag te gaan,” aldus Marie Mart. “Daarnaast was er binnen het designteam veel passie bij de betrokkenen,” vult Anneke aan. “De leden waren gewaagd aan elkaar en wilden echt iets moois ontwikkelen.” Wat tot slot heeft meegeholpen, is dat de procesbegeleider heeft aangedrongen om binnen het leerarrangement de focus te leggen op één techniek, in plaats van meerdere technieken tegelijk.
Persoonlijke opbrengsten
Voor Marie Mart en Anneke heeft hun deelname aan het designteam ook op individueel vlak meerwaarde gehad. Zo heeft het Marie Mart doen realiseren dat zij ieder jaar wel iets wil doen met academische verdieping en dat het haar energie geeft om zich te begeven op terreinen die niet zo vertrouwd zijn. Het designteam heeft opnieuw duidelijk gemaakt dat ze zich bezig wil houden met onderwijsvernieuwing. Marie Mart: “In het designteam kreeg ik de ruimte om iets echt goed uit te zoeken, evidence-informed te werken en met slimme mensen te brainstormen. Door die ervaring ontdekte ik dat mijn vernieuwende kant een plek kan krijgen bij onderwijsvernieuwing en dat dit wel echt meerwaarde heeft.”
Anneke heeft veel profijt gehad van de verdieping in het designteam op de thema’s pedagogiek en techniek vanuit authentieke kunsteducatie en de ontwerpcyclus. Ze wil alle kennis en ervaring die ze hierover heeft opgedaan, evenals de organisatieprocessen die hiermee gepaard gaan, breder delen en inzetten om het kunstonderwijs naar een hoger plan te tillen.
Over dit designteam
In het designteam ‘Een lessenserie op het snijvlak van kunst, wetenschap en (digitale) technologie’ ontwikkelden docenten van het Individueel Voortgezet Kunstonderwijs (IVKO) van de Montessorischolengroep Amsterdam de lessenserie ‘Snack van de toekomst’, bestaande uit complexe opdrachten op het snijvlak van kunst, wetenschap en technologie, gebaseerd op het model van authentieke kunsteducatie en waarin leerlingen leren werken met een 3D-printer. Bij dit iXperiumdesignteam deden ook docenten mee van de lerarenopleidingen van de Breitner Academie en van de Hogeschool van Amsterdam. Daarnaast was het Artechlab van de Breitner Academie betrokken. Meer over dit designteam lees je hier.
Wil je meer lezen over iXperiumdesignteams in het algemeen? Bezoek dan deze pagina op onze website.
