Wat was de vraag van de Anne Flokstraschool?
Het designteam van de Anne Flokstraschool maakte deel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO en heeft gelopen van 2019-2022. Op de Anne Flokstraschool zitten leerlingen met een speciale onderwijs- en ondersteuningsbehoeften. Om met deze doelgroep te communiceren wordt veel gewerkt met beelden (pictogrammen). De school vraagt zich af hoe leerlingen van leerroute 3 meer regie kunnen krijgen op hun leerproces door hen zelf beelden te laten maken. Daarnaast speelt de vraag hoe deze beelden leerlingen kunnen helpen om zichzelf te presenteren en ter ondersteuning van het leerproces. Het gaat hierbij om leerlingen van het voortgezet speciaal onderwijs (VSO) (12-20-jarigen).
Wat heeft het designteam gedaan?
Het designteam van de Anne Flokstraschool maakte deel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO en heeft gelopen van 2019-2022. Het designteam is gestart met het verhelderen van wat er van deze doelgroep verwacht kan worden. Er is een vraag gesteld aan de NRO Kennisrotonde: Wat is er bekend over het effect van het gebruik van door de leerling gemaakte beelden op de ontwikkeling van metacognitieve vaardigheden bij leerlingen met een jonge ontwikkelingsleeftijd of laag IQ?
Daarnaast is er literatuuronderzoek gedaan op het gebied van metacognitieve vaardigheden van deze doelgroep. Op basis van de bevindingen is ervoor gekozen om de focus te leggen op reflectieve vaardigheden. Hierbij is reflectie aan de hand van beelden een middel voor het waarnemen en herkennen om tot transfer van het geleerde te komen. Ook is literatuur verkend om verder te komen met de vraag wat deze doelgroep nodig heeft om tot transfer van het geleerde te komen binnen de Theory of Mind, de ontwikkelingsstadia van Piaget, LAKS ontwikkelingsdenken en mediërend leren.
Wat heeft het designteam opgeleverd?
Het designteam heeft ontwerpeisen opgesteld aan de hand van de verkende literatuur. Daarnaast is er gebruik gemaakt van het antwoord op de vraag aan de Kennisrotonde en informatie van Emiel van Doorn, een expert op het gebied van mediërend leren. Het designteam heeft nagedacht over hoe beelden ingezet kunnen worden in de praktijk. Dit doet het team door samen gefilmde conversaties tussen leerlingen en docenten te analyseren en door zich verder te verdiepen in gesprekstechnieken voor deze doelgroep.
Vanwege de coronamaatregelen heeft het designteam in de eerste helft van 2021 niet kunnen experimenteren met het maken van beelden. Het designteam is in schooljaar 2021-2022 uitgebreid met groepsleiding en stagecoördinatoren. Er is een projectplan opgesteld, waarbij de focus ligt op het maken van beelden en het borgen en evalueren van de processen daaromheen. Verschillende groepsleiders maakten filmopnames bij een aantal leerlingen, zodat elke leerling terug kan kijken op filmbeelden van meerdere momenten in het jaar. Gesprekken die zij voeren met de leerling aan de hand van deze filmbeelden helpen de leerling om inzicht te krijgen in de eigen competenties. Er zijn in eerste instantie twee varianten bepaald:
- Beelden gemaakt door groepsleiding in het onderwijs op school en tijdens stages, waarbij eigen handelen in arbeidssituaties zichtbaar wordt.
- De tijdscapsule: beelden van een gesprek tussen leerling en begeleider over een individueel ontwikkelaspect dat door de begeleider wordt bepaald.
Er is gaandeweg nog een derde variant bij gekomen:
3. Beelden van een gesprek tussen leerling van route 3 en 4 en een begeleider over een arbeidscompetentie volgens een beoordelingsschema waar de school of de stageplek mee werkt.
Op basis van een aantal gemaakte filmpjes heeft het designteam met ondersteuning van de onderzoeker en procesbegeleider een kader geschetst waarmee de groepsleiding meer houvast krijgt bij het filmen (wat film je, wat wil je met de film bereiken?). De betrokken groepsleiders hebben samen de ervaringen geëvalueerd. Daaruit kwamen belangrijke inzichten naar voren, namelijk onder welke omstandigheden welke variant werkt en wanneer niet. Zo werkt variant 3, de gesprekken over competenties, alleen wanneer leerlingen een ontwikkelingsleeftijd van 7 jaar of ouder hebben. Ze hebben anders niet het juiste taalniveau, het juiste begripsniveau en het juiste voorstellingsvermogen om te kunnen reflecteren op hun eigen competenties. Daarnaast heeft de school veel geleerd over wat je wel en niet van leerlingen kan verwachten. Ze zijn zich extra bewust geworden van het belang om gedrag aan te tonen op film om uitspraken te kunnen doen over het wel of niet beheersen van een vaardigheid.
Dit designteam maakte deel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO.
