Wat was de vraag van basisschool Het Telraam?
Het designteam van basisschool Het Telraam maakte deel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO en heeft gelopen van 2019-2022. De school wilde graag het eigenaarschap van leerlingen vergroten, met name in het leergebied oriëntatie op jezelf en de wereld (OJW). Binnen dit leergebied werkt de school met kernconcepten, waarbij de kerndoelen van OCW als uitgangspunt worden gehanteerd. Deze werkwijze biedt veel mogelijkheden voor recht doen aan verschillen tussen leerlingen, maar die werden nog niet genoeg benut. Daarom is er een designteam gestart om dit probleem onderzoeksmatig aan te pakken.
Het verhelderen van de vraag wees uit dat de school vooral belang hechtte aan het vergroten van de betrokkenheid van leerlingen, onder andere via het stimuleren van hun nieuwsgierigheid, hun eigen verantwoordelijkheid en door hen onderzoekend en ontdekkend te laten leren. De school wil dat leerlingen een actieve leerhouding krijgen, maar wist nog niet goed hoe dat aan te pakken en wilde weten hoe een dergelijke leerhouding door alle leerjaren heen kan worden gestimuleerd.
Wat heeft het designteam gedaan?
Via literatuurverkenning, consultatie van het team van de school, een workshop vraaggestuurd leren en een eerste try-out heeft het designteam de praktijkvraag verder verkend. Na deze eerste verkenning van literatuur is vraaggestuurd leren besproken als manier om het onderwijs in kernconcepten vorm te geven en te ervaren. In november 2019 is een eerste ontwerp van lessen rond het kernconcept Verkeer aan de hand van de uitgangspunten van vraaggestuurd leren voor groep 5/6 uitgewerkt en uitgevoerd. Daarbij heeft een groep leerlingen de ruimte gekregen eigen leervragen te onderzoeken en heeft een andere groep leerlingen gewerkt aan de hand van vragen die de leraar vooraf over het thema had geformuleerd waren. De leerkracht in het designteam die de Master Ontwerpen van Eigentijds Leren (MOVEL) volgt, heeft hier praktijkonderzoek naar gedaan.
Naar aanleiding van deze try-out is er in het designteam gesproken over de sleutelvaardigheden (praten, onderzoeken, oplossen, opzoeken, samen, ik, maken en denken) van de Critical Skills waaraan in het hele onderwijs van Het Telraam aandacht wordt besteed. Er is besloten de integratie van de sleutelvaardigheden bij kernconcepten centraal te stellen in het ontwerp van het arrangement in het kader van de onderzoekswerkplaats.
De school wilde voor een aantal sleutelvaardigheden de werkwijze en het onderwijs dusdanig vormgeven dat deze werkwijze toegepast kan worden bij andere sleutelvaardigheden. Betrokkenheid en eigenaarschap waren de basis voor het innovatievraagstuk van de MOVEL-student.
Wat heeft het designteam opgeleverd?
In de periode februari tot en mei 2020 is een rubric voor de sleutelvaardigheden van de sleutel Opzoeken (informatievaardigheden) voor groep 3-4 ontwikkeld en uitgeprobeerd door de leraar van groep 3-4, tevens lid van het designteam. Daarnaast hebben de leerkracht uit groep 5, tevens MOVEL-student, en de LIO-stagiairs van de groepen 5 en 7-8 in het kader van hun Pabo afstudeeronderzoek rubrics voor de sleutelvaardigheden van de sleutel Opzoeken ontwikkeld, uitgeprobeerd en onderzocht. Met behulp van het actantnetwerk is begin schooljaar 2020-2021 met het team een eerste invulling gegeven aan het beoogde leerarrangement. Dit vormde het uitgangspunt bij het verbreden van de try-out naar de totale bovenbouw. Op basis van de beoogde resultaten en de thema’s die in de werkhypothese centraal stonden (betrokkenheid en motivatie, zelfregulatie, differentiatie, OJW resultaten en sleutelvaardigheden) is een onderzoeksplan opgesteld. De leraren hebben zelf het aanbod geëvalueerd en daar gezamenlijk lessen uit getrokken voor het vervolg. Zo was het aanbod gedifferentieerd in niveau, aanpak en leerdoel. Het designteam heeft afgesproken om op dit moment te differentiëren in niveau en aanpak, maar de leerdoelen nog gelijk te houden, om het overzichtelijk te houden voor de leerlingen.
Tijdens schooljaar 2021-2022 werd er geobserveerd bij het uitvoeren van het leerarrangement. Daarbij werd vooral gekeken naar de differentiatie, de inzet van ict en de feedback, feedforward en feedup die de kinderen krijgen van hun leerkracht. De inzet van ict werd gestimuleerd door de mediamentor. Daarbij werd tevens aangesloten op de resultaten van de toets op ict-vaardigheden van leerlingen en een doorgaande leerlijn instrumentele vaardigheden van een andere school. Daarnaast bezochten alle klassen in de periode maart-mei 2022 het iXperium. Tijdens het bezoek kregen alle groepen van de bovenbouw hetzelfde programma met betrekking tot presentatievaardigheden (Hoe presenteer jij?) en bereidde de MOVEL-student de bezoeken met alle leerkrachten voor.
Het overkoepelend onderzoek naar de ict-vaardigheden van de leerlingen van groep 3 tot en met groep 8 gaf inzicht in welke vaardigheden leerlingen wanneer hebben en bood daarmee aanknopingspunten om dit aanbod in een doorgaande lijn te verweven vanaf groep 3. Hierdoor verwerven leerlingen op hun eigen niveau kennis over OJW en (sleutel)vaardigheden en hebben ze enige vorm van regie over hun leerproces.
De integrale interventie richt zich op groep 5 t/m 8. Rondom een bepaald thema, bijvoorbeeld geschiedenis, krijgen leerlingen gedurende drie weken drie keer per week een uur de tijd om aan het thema te werken. Elk thema wordt aangeboden in vier fasen: input, verwerking, challenge en evaluatie. Leerlingen krijgen bronnen, verwerkingsopdrachten en instructie en ze presenteren hun resultaat met PowerPoint of Prowise. Leerlingen kunnen de opdrachtenkaart gebruiken om te controleren of het werk aan alle eisen voldoet. De leraren gaan in gesprek met de leerlingen over hun ontwikkeling aan de hand van de rubrics en de leerlingen reflecteren op hun sleutelvaardigheid aan de hand van de bijbehorende rubrics.
De mate van regie is over de jaren heen steeds meer toegenomen: de leerlingen hebben stapsgewijs steeds meer regie gekregen over het leerproces, in termen van welke opdrachten ze kiezen, met wie ze samenwerken en hoe ze behaalde doelen presenteren. Door de rubrics neemt zelfregie van leerlingen toe, omdat ze een beter beeld hebben van waar ze staan en wat ze nog kunnen verbeteren.
Dit designteam maakt onderdeel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO.
