Wat was de vraag van basisschool ’t Vossenhol?
Het designteam van basisschool ‘t Vossenhol maakte deel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO en heeft gelopen van 2019-2022. De school wil in haar onderwijs meer maatwerk leveren en aansluiten bij wat de maatschappij nu en in de toekomst van de leerlingen vraagt. Speerpunten daarin zijn verdergaande differentiatie in het aanbod en meer eigenaarschap bij leerlingen over hun eigen leerproces. In verschillende leergebieden heeft de school al initiatieven genomen om differentiatie in het aanbod verder uit te bouwen, waarbij ook de grenzen van de jaarklas worden overschreden. Daarnaast heeft het team nadrukkelijk de wens om de regie over het leerproces meer bij de leerling te leggen. Bij OJW (Oriëntatie op Jezelf en de Wereld) worden daar al eerste ervaringen mee opgedaan.
Het designteam onderzocht, in eerste instantie voor het leergebied rekenen, hoe onderwijs waarin differentiatie en zelfsturing een centrale plaats innemen kan worden vormgegeven. Daarmee wilde de school een onderlegger voor gepersonaliseerd onderwijs uitwerken die ook kan dienen als basis voor het onderwijs van de school in de overige leergebieden.
Wat heeft het designteam gedaan?
Het team is begonnen met het vaststellen van centrale begrippen zoals gepersonaliseerd leren, eigenaarschap, regie, differentiatie. De leden van het designteam hebben artikelen verzameld en de inhoud uitgewisseld. Vanuit deze verkenning zijn centrale thema’s vastgesteld: leraar als coach, ‘shared control’ en leerlijnen. Deze thema’s zijn verder onderzocht. Leden van het designteam hebben een voorbeeldschool bezocht en de ervaringen zijn gedeeld met de andere leden van het designteam.
Daarnaast zijn aan de hand van de deelaspecten van het curriculair spinnenweb van SLO ontwerpeisen en -wensen voor het te ontwikkelen leerarrangement geformuleerd. De focus van het ontwerp ligt op het vormgeven van het rekenonderwijs vanuit de leerlijnen en doelen. Leerlingen werken gericht aan rekendoelen waarbij zij regie krijgen over het deelnemen aan instructie en over verschillende aspecten van de verwerking van de leerstof. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het huidige onderwijs-leermateriaal, waarbij de digitale omgeving van de rekenmethode die nu gebruikt wordt ook wordt ingezet. Wat betreft regie kiest de school voor de weg van ‘shared control’, waarbij wordt uitgegaan van het feit dat regievaardigheden aangeleerd moeten worden en dat er ook verschillen kunnen bestaan in de mate waarin leerlingen zich de betreffende vaardigheden eigen maken.
In december 2019 is een eerste ontwerp uitgewerkt aan de hand van de geformuleerde ontwerpeisen. Dit ontwerp is uitgeprobeerd in groep 8. De leerkracht in het designteam die de Master Ontwerpen van Eigentijds Leren (MOVEL) volgt, heeft hier praktijkonderzoek naar gedaan. De volgende try-out richtte zich op groep 4 en 8. In de groepen 4 en 8 zou voor rekenen een try-out met het digitale platform Gynzy worden opgezet, waarbij in groep 8 een leerpaden-app zou worden getest waarmee leerlingen zelf hun leerdoelen kunnen monitoren en evalueren. Deze experimenten zijn vanwege de lockdown in het voorjaar van 2020 echter uitgesteld. Gynzy is door de school wel ingezet in het kader van het online onderwijs. De ervaringen met dit digitaal platform zijn door het designteam geëvalueerd. De leraar die de MOVEL volgt, heeft in het kader van zijn opleiding en aansluitend op het traject van het designteam een leervragenapp ontwikkeld die leerlingen ondersteunt bij het zelfstandig werken aan rekendoelen. Lees hier meer over het ontwerp van de MOVEL-student.
De school heeft besloten om over te gaan tot de aanschaf van 60 Chromebooks voor de leerlingen vanaf groep 3 en een aantal tablets voor de kleutergroepen. Inmiddels is het digitale platform Gynzy ingezet, waarbij in groep 8 ook een leerpaden-app is getest waarmee leerlingen zelf hun leerdoelen kunnen monitoren en evalueren. De app is uitgeprobeerd bij het online onderwijs in het voorjaar van 2020 en de ervaringen zijn beschreven en geëvalueerd. Het in kaart brengen van de beoogde situatie van de school middels het actantnetwerk vormde de basis voor het verder ontwikkelen van het leerarrangement.
Wat heeft het designteam opgeleverd?
Het leerarrangement, dat zowel de inzet van Gynzy, als het voeren van leergesprekken met kinderen omvat, is uitgeprobeerd door twee leerkrachten vanaf het begin van het schooljaar 2020-2021. Daarbij is meer regie bij leerlingen gelegd en blijkt dat er behoefte is aan een visuele onderlegger voor kinderen bij het leergesprek. De MOVEL-student is dit verder aan het ontwikkelen en vanaf februari 2021 wordt de digitale variant hiervan ook ingezet bij de pilot. Er is eind schooljaar 2020-2021 nagedacht over een totale aanpak vanuit Gynzy en De Werelden voor groep 3 tot en met 8. Deze gezamenlijke aanpak is ingezet vanaf de start van schooljaar 2021-2022.
De gehele school werkt vanaf de start van het schooljaar 2021-2022 met Gynzy. Daarbij werden ervaringen gedeeld en werd de aanpak op elkaar afgestemd. Zo bijvoorbeeld ook de rekenstrategieën: welke worden aangeboden en op welk moment? Dit lag bij de vorige methode namelijk vast en bij Gynzy is dat een eigen keuze-optie. Er werden leergesprekken gevoerd met leerlingen en de leerkrachten gebruikten daarbij de vragen uit de leergesprekkenapp. Verder wilden de leerkrachten de leerlingen nog meer regie geven, bijvoorbeeld in waar ze werken of welke materialen ze kiezen om aan bepaalde leerdoelen te werken, maar daarvoor was op dat moment geen ruimte binnen de schoolorganisatie: er zijn geen flexibele werkplekken. Kinderen kunnen wel op het leerplein samenwerken, maar kinderen maken niet vanuit hun behoefte een bewuste keuze om ergens te gaan zitten. Dat is iets wat eventueel in schooljaar 2022-2023 wel kan. Dan moet wel eerst de onderlegger voor het werken aan leerdoelen worden vastgesteld en dan kunnen de leerkrachten op basis daarvan ook andere materialen beschikbaar stellen aan de kinderen. Door daarnaast de verdeling van de devices per tijdvak per klas anders te organiseren (dus voor twee groepen de devices op een vaste plek te hebben en gebruik naar eigen keuze), kan de regie van de leerlingen over het ‘hoe’ zij leren ook worden vergroot. Dat staat op de planning voor schooljaar 2022-2023.
Het proces van het ontwerpen van een integrale aanpak voor rekenen op ’t Vossenhol kenmerkt zich door een zich steeds herhalende cyclus van verkennen en verzamelen, ontwerpen, uitproberen, evalueren en bijstellen. Dit was niet alleen binnen het designteam, maar in het gehele team is de cultuur en mindset veranderd. De leraren praten niet meer over ‘mijn leerlingen uit groep 5’, maar over ‘onze leerlingen van ’t Vossenhol’. Er is gezamenlijke verantwoordelijkheid en betere samenwerking. Het meer ontwikkelingsgericht denken heeft niet alleen vorm gekregen op leerlingniveau, maar ook op leraarniveau. De leraar die de MOVEL-opleiding heeft gevolgd heeft het inzicht gekregen dat het belangrijk is om de behoefte van het team continu te achterhalen en dat als onderlegger te benutten om door te gaan met een gepast ontwerp, voor MOVEL maar ook voor de school.
Dit designteam maakte deel uit van de Onderzoekswerkplaats Gepersonaliseerd leren met ict PO.
