Maakonderwijs is sinds het begin van deze eeuw sterk in opkomst als afgeleide van de bredere “maker movement” die bestaat uit onafhankelijke uitvinders, ontwerpers en creatievelingen. Binnen het onderwijs en de lerarenopleiding is maakonderwijs een thema dat op een groeiende belangstelling kan rekenen. Leerlingen leren bij maakonderwijs niet alleen met hun hoofd, maar ook met hun handen. Dit moet hen helpen om niet alleen consument te zijn, maar ook te produceren en creëren. Dit is een vaardigheid waarvan de samenleving en de arbeidsmarkt in toenemende mate veronderstelt dat mensen die bezitten, maar die niet vanzelfsprekend aanwezig is en dus moet worden aangeleerd. Maakonderwijs kan hieraan bijdragen.
Maakonderwijs met ict
Maakonderwijs met ict lijkt een potentieel effectieve manier te zijn om ict-geletterdheid, gebundeld aan creativiteit en innovatief handelen, te ontwikkelen. Het zoeken en ordenen van informatie over te gebruiken materialen, toepassingen, programmacode en oplossingsrichtingen zijn voorbeelden van activiteiten binnen de informatievaardigheden. Het online samenwerken, het maken van digitale schetsen en 3D-modellen, het laten aansturen van 3D-printers of lasersnijders doen een beroep op instrumentele vaardigheden. Het procesmatig (her-)formuleren en opdelen van problemen, het verzamelen en filteren van data en het programmeren van componenten die onderdeel zijn van het prototype zijn voorbeelden waarbij een beroep gedaan wordt op computational thinking vaardigheden van leerlingen.
Transfer van vaardigheden van maakonderwijs met ict naar meer generieke ict-geletterdheid is geen vanzelfsprekendheid. Uit onderzoek zal moeten blijken of maakonderwijs met ict ook daadwerkelijk de beoogde bijdrage levert aan de eerde genoemde onderzoekende en innovatieve houding ten aanzien van ict en de ict-kennis en vaardigheden van leerlingen.
Het iXperium onderzoekt samen met leraren en opleiders maakonderwijs met ict door leerarrangementen te ontwerpen, uit te voeren en de opbrengsten bij leerlingen in kaart te brengen.
Het iXperium ondersteunt deze vragen door middel van:
- Een fysieke ruimte (de iXspace) gericht op maakonderwijs;
- iXperiumdesignteams;
- Praktijkgericht onderzoek op het gebied van maakonderwijs met ict;
- Professionaliseringsactiviteiten voor leraren.
1. iXspace
Binnen het iXperium hebben we beschikking over een maaklokaal, de iXspace genaamd, waar leraren, studenten en leerlingen kunnen werken aan activiteiten op het gebied van maakonderwijs met ict. De ruimte van de iXspace wordt gebruikt voor professionaliseringsactiviteiten voor leraren. Dit kan zowel mét leerlingen als zonder leerlingen. Ook de HAN Pabo kan de ruimte gebruiken voor activiteiten rond maakonderwijs met ict als onderdeel van het eigen onderwijs aan leraren in opleiding. Daarnaast kunnen leraren, lerarenopleiders en studenten van de HAN pabo, in de ruimte aan de slag gaan met eigen ontwerpen en onderzoeksvragen. Op dit moment (2019) is er een iXspace in Arnhem en Nijmegen.
2. iXperiumdesignteams
In iXperiumdesignteams werken multidisciplinaire teams van leraren, een onderzoeker, procesbegeleider, lerarenopleider en deskundigen samen op het gebied van leren en lesgeven met ict samen aan het ontwikkelen van ict-rijke leerarrangementen. In het kader van maakonderwijs starten we met iXperiumdesignteams die gericht zijn op ict-rijke leerarrangementen voor maakonderwijs.
Zo is in oktober 2018 is bij de Pieter Brueghelschool een breed designteam gestart rond maakonderwijs met ict. Het designteam bestaat uit leraren van de Pieter Brueghelschool, de schoolopleider, de directeur, een mediamentor van het iXperium, een lerarenopleider vanuit de HAN Pabo, een procesbegeleider en een onderzoeker vanuit het iXperium. De praktijkvraag waar het designteam aan werkt is: Hoe kunnen leraren het FabLab (maaklokaal) van de school gebruiken? Hoe kan dit gebruik worden geïntegreerd in het onderwijs? Welke didactiek past hierbij?
3. NRO Onderzoeksproject maakonderwijs
In 2017 is door het iXperium, in samenwerking met de HAN Pabo en scholen vanuit CLC Arnhem met succes een aanvraag ingediend voor een door het NRO gefinancierd onderzoek waarbij leraren, lerarenopleiders, mediamentoren en onderzoekers samenwerken aan de vraag hoe maakonderwijs met ict binnen het primair onderwijs geïmplementeerd kan worden. Daarbij onderzoekt het project:
- Welke vakdidactische en pedagogische principes daarbij horen;
- Op welke competenties van leraren doet dit een beroep doet;
- Welke ondersteuning ze daarbij nodig hebben.
De projectgroep heeft in fase 1 onderzocht hoe maakonderwijs op dit moment in Nederland wordt vormgegeven en geïmplementeerd. Tijdens de tweede fase, die loopt tot medio 2020 ontwikkelen de leraren van De Pieter Brueghel Basisschool, de Dorendal, de Wijzer, OBS ASV, en de Buut leerarrangementen rond maakonderwijs met ict. Deze leerarrangementen worden uitgevoerd, geëvalueerd, waar nodig aangepast en nogmaals uitgevoerd. Ze krijgen hierbij ondersteuning van mediamentoren en lerarenopleiders. Onderzoekers van het iXperium begeleiden het proces en voeren het onderzoek uit. Ten behoeve van de leerarrangementen is een conceptleerlijn opgesteld waarin competentiegebieden op het gebied van maakonderwijs met ict en de bijbehorende competenties van leerlingen beschreven zijn.
Je kunt meer lezen over het project en de producten op de projectpagina.
4. Professionalisering voor leraren
In Nijmegen is door de mediamentoren van het iXperium in samenwerking met de HAN Pabo een tiental lesbrieven ontwikkeld waarmee leraren direct aan de slag kunnen met maakonderwijs met ict. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de afkorting STEAM (Science, Technology, Engineering, Art, Math) die niet alleen de verwevenheid van de verschillende deelonderwerpen benoemt, maar daarbij ook kunst (Art) en creativiteit expliciet betrekt.
Daarnaast organiseren we elke eerste dinsdag van de maand Make IT Tuesdays in de iXspace van iXperium Arnhem. Van 15:30 tot 18:30 is er een vrije inloop van de iXspace. Geïnteresseerden kunnen in de iXspace terecht om aan projecten te werken. Vaak is er minimaal één onderwerp dat door iemand voorbereid is, zoals het werken met de snijplotter of met
de microbit, maar iedereen is in principe vrij om aan eigen projecten te werken. Het doel is om in een informele setting van elkaar te (kunnen) leren over maakonderwijs. Daarbij gaat het om praktische vaardigheden, maar ook het uitwisselen van ideeën en initiatieven.
Fabricavii
CLC Arnhem en de HAN Pabo hebben een brede samenwerking op het gebied van Wetenschap en Technologie, genaamd Fabricavii. Hierbij zetten ze maakonderwijs breder in dan in relatie tot ict-geletterdheid.
Waar beide gebieden elkaar overlappen en/of versterken werken we hierbij samen en waar relevant delen we faciliteiten en expertise en participeren we (deels) binnen dezelfde netwerken.
Meer weten?
Neem contact op met Pierre Gorissen, senior onderzoeker van het iXperium. Een uitgebreidere beschrijving van Maakonderwijs in het kader van ict-geletterdheid binnen het iXperium is te vinden in deze publicatie.