In 2017 is door het iXperium Centre of Expertise Leren met ict, in samenwerking met de HAN Pabo en scholen vanuit CLC Arnhem, met succes een aanvraag ingediend voor een door NRO gefinancierd onderzoek waarbij leraren, lerarenopleiders, mediamentoren en onderzoekers samenwerkten aan de vraag hoe maakonderwijs met ict binnen wetenschap en technologie (W&T) in het primair onderwijs geïmplementeerd kan worden. Het project is in februari 2020 afgerond en onderzocht:
- Welke vakdidactische en pedagogische principes bij maakonderwijs horen;
- Op welke competenties van leraren doet dit een beroep doet;
- Welke ondersteuning ze daarbij nodig hebben.
De projectgroep heeft in fase 1 onderzocht hoe maakonderwijs op dit moment in Nederland wordt vormgegeven en geïmplementeerd en bezocht onder andere een aantal maaklocaties in Nederland. Tijdens de tweede fase, die liep tot maart 2020, ontwikkelden de leraren van De Pieter Brueghel Basisschool, de Dorendal, De Wijzer, openbare basisschool Arnhemse School Vereniging en De Buut leerarrangementen rond maakonderwijs met ict. Deze leerarrangementen werden uitgevoerd, geëvalueerd, waar nodig aangepast en nogmaals uitgevoerd. De docenten kregen hierbij ondersteuning van mediamentoren en lerarenopleiders. Onderzoekers van het iXperium Centre of Expertise Leren met ict begeleidden het proces en voerden het onderzoek uit. Ten behoeve van de leerarrangementen is een conceptleerlijn opgesteld waarin competentiegebieden op het gebied van maakonderwijs met ict en de bijbehorende competenties van leerlingen beschreven zijn.
Een handleiding voor maakonderwijs met ict is geen garantie voor goed maakonderwijs. Het tegenovergestelde is zelfs eerder waar. Een leraar die met maakonderwijs met ict aan de slag gaat en zich beperkt tot een handleiding, zal geen doordacht, contextgebonden maakonderwijs ontwikkelen. Het ontwikkelen en uitvoeren van maakonderwijs (met ict) doet een stevig beroep op uiteenlopende competenties van een leraar. Daarnaast is het uitvoeren van een arrangement voor maakonderwijs nooit twee keer hetzelfde en sterk afhankelijk van de inbreng van de leerlingen, de leraar en de context.
Maar als het dan vorm krijgt, dan is het prachtig, levendig, actief, samenwerkend en betekenisvol onderwijs voor alle leerlingen.
Er zijn veel voorbeelden van goed maakonderwijs, en nog meer enthousiaste leraren die met maakonderwijs aan de slag zijn gegaan. Toch denken we dat we met deze producten het maakonderwijs verder te kunnen verrijken. Wat nieuw, of anders is in deze bijdragen is dat we ict integraal opgenomen hebben als onderdeel van maakonderwijs. Binnen maakonderwijs (nog) niet altijd vanzelfsprekend. Daarnaast heeft het team zich de vraag gesteld op welke manier wetenschap en techniekdoelen in maakonderwijs geraakt dan wel aangeleerd worden. Dit slim verbinden speelde steeds op de achtergrond van het ontwikkelen en uitvoeren van de arrangementen. Het herkennen van deze doelen binnen de uitgevoerde arrangementen door middel van onderzoek geeft inzicht over wat er bereikt kan worden. De uitgangspunten voor maakonderwijs met ict en de competentiegebieden waaraan dit bijdraagt zijn tot stand gekomen in een gezamenlijk ontwikkelproces met leraren, lerarenopleiders, mediamentoren en onderzoekers. De samenwerking in de heterogene groep heeft geleid tot een doordacht geheel van verzamelde beelden op maakonderwijs. Er is geen totale overeenstemming bereikt, dan zou de leerlijn voor maakonderwijs in een compromis worden afgevlakt. De uitgangspunten en competenties vragen de leraren om positie te kiezen en daarmee hun ontwerpeisen te expliciteren.
Gebruik de menu’s hieronder om de verschillende onderdelen en resultaten van het project te bekijken. De leeswijzer geeft een overzicht van de verschillende onderdelen.
Leeswijzer
Wanneer je de documenten van dit onderzoek wil gebruiken voor het ontwikkelen van maakonderwijs met ict dan is dit de leeswijzer:
- De beschrijvingen van de Leerrangementen voor maakonderwijs met ict geven beelden bij de uitwerking van de leerlijn (de uitgangspunten, competenties en ontwerpeisen) naar concreet onderwijs. Zij laten zien welke keuzes de leraren hebben gemaakt en waarom.
- Je kunt zelf aan de slag met het ontwikkelen van maakonderwijs met ict door het ontwerpsjabloon voor maakonderwijs met ict te gebruiken. Daarin word je steeds uitgedaagd het maakonderwijs dat je voor ogen hebt te relateren aan uitgangspunten voor maakonderwijs met ict.
- Het document met de leerlijn daagt je uit om vanuit de uitgangspunten en competenties de ontwerpeisen aan het maakonderwijs te definiëren.
Heb je behoefte aan meer achtergrondinformatie dan kun je de opgestelde uitgangspunten erbij pakken, of juist de competentiegebieden voor maakonderwijs met ict bekijken. - Wil je precies weten wat de resultaten van het onderzoek zijn: raadpleeg dan de onderzoeksrapportage.
- Wil je samen met anderen aan de slag met maakonderwijs, lees dan hoe je je kunt ontwikkelen in de professionaliseringsaanpak.
- In de kennisclips diverse betrokkenen van het project hun kijk op maakonderwijs. Wie of wat sluit aan bij jou insteek?
- Wil je een toelichting bij de tweede fase van het project, dan kun je die hier vinden.
- Er staan 360-graden foto’s, gemaakt tijdens de eerste fase van het project online.
- En ben je op zoek naar boeken om te lezen rond Maakonderwijs met ict, neem dan zeker een kijkje in onze boekenkast.
Korte toelichting bij het begin van fase 2
Leerarrangementen voor maakonderwijs met ict
Hieronder kun je de uitgebreide beschrijvingen vinden van de leerarrangementen voor maakonderwijs met ict zoals die door de leraren ontworpen en uitgevoerd zijn:
Download
Download
Download
Ontwerpsjabloon
WIl je zelf aan de slag met het ontwerpen van een leerarrangement volgens bovenstaande structuur? Dan kun je gebruik maken van dit sjabloon:
Professionaliseringsplan Maakonderwijs met ict
Het ontwerpen en uitvoeren van leerarrangementen voor Maakonderwijs met ict vergt vaardigheden die leraren meestal niet zomaar al in huis hebben. Het gaat om een complexe onderwijssituatie met doelen die niet aan te leren zijn met een enkele trainingsmiddag en waarvoor ook geen “one size fits all” aanpak te formuleren is. Onderstaand professionaliseringsplan beschrijft bouwstenen om, aangepast op de eigen situatie van een school een professionaliseringsopzet te realiseren.
Leerlijn Maakonderwijs met ict in het po
In deze leerlijn zijn de uitgangspunten maakonderwijs met ict, de competentiegebieden en de leerdoelen voor maakonderwijs met ict en de ontwerpeisen met elkaar in lijn gebracht.
Het idee is dat met deze leerlijn het ontwerpen van het maakonderwijs wordt ondersteund: met uitgangspunten, competenties, leerdoelen en ontwerpeisen kan de focus op het ontwikkelen van de leerinhoud, leeractiviteiten en materialen worden gericht. Door de verbinding te leggen tussen de uitgangspunten en competenties wordt het ontwerpen ondersteund. De leraar kán afwijken van het kader, maar weet dan ook waarom en waarvan hij afwijkt. Hij kan daarin een beargumenteerde keuze maken.
Tijdens de eerste bijeenkomst in oktober 2019 zijn filmpjes gemaakt waarbij docenten, onderzoekers en andere betrokkenen vertellen over hun ervaringen en tips op het gebied van maakonderwijs met ict in het primair onderwijs.
Als onderdeel van het project zijn twee bijeenkomsten georganiseerd:
- Bijeenkomst “Maak je beste onderwijs” op 4 oktober 2019 (uitgebreid verslag)
- Slotbijeenkomst NRO project op 22 januari 2020 (uitgebreid verslag)
Tijdens de eerste fase van het project zijn bezoeken gebracht aan een aantal maaklocaties verspreid over Nederland. Een verzameling 360-graden foto’s van die locaties is hier te vinden.
N.B. De foto’s zijn in 2018 genomen, veel van de locaties zullen er nu iets of heel erg anders uitzien, soms zijn de makers verhuisd naar een nieuwe plek. Het ging en gaat om de impressie van de verschillende locaties.
Ten behoeve van het project is een verzameling boeken aangeschaft en beschikbaar gesteld aan de deelnemers ter inspiratie, achtergrondmateriaal, verdieping.
Subsidie en financiering
Het project werd medegefinancierd door een subsidie vanuit het NRO.
Meer weten?
Vanuit het iXperium Centre of Expertise Leren met ict is Pierre Gorissen projectleider van en aanspreekpunt voor het project. Het project werd uitgevoerd als onderdeel van de activiteiten op het gebied van ict-geletterdheid. De projectgroep bestond daarnaast uit (op volgorde van achternaam):
 binnen W&T){kind=link}